Rodzice pragną, aby ich dziecko było zdrowe, szczęśliwe i pogodne. Warto wiedzieć, że mogą wspierać rozwój swojej pociechy na wiele sposobów. Takie wsparcie jest szczególnie ważne w 3 pierwszych latach życia, gdy rozwój malucha jest wyjątkowo intensywny.
Co znajdziesz w tym artykule:
1000 pierwszych dni – kluczowy okres dla młodego organizmu
Rozwój dziecka to proces, który zaczyna się już w brzuchu mamy i trwa przez wiele lat – co najmniej do zakończenia procesu dojrzewania płciowego, czyli wieku nastoletniego. Pojęcie rozwoju obejmuje rozwój fizyczny/biologiczny, psychiczny/umysłowy, emocjonalny, społeczny i seksualny. Najintensywniej ten proces zachodzi w pierwszych latach życia, a szczególnie w pierwszym roku.
Dzieci nie rozwijają się liniowo. Obserwując malucha, można mieć wrażenie, że dziecko czasami przez kilka tygodni nie zdobywa żadnych nowych umiejętności, zaś niektóre pojawiają się nagle i niespodziewanie. Szczególnie skokowo rozwija się układ nerwowy. Niemowlę przechodzi siedem skoków rozwojowych. Właśnie wtedy mózg i system nerwowy rozwijają się bardzo intensywnie, a dziecko zdobywa nowe umiejętności. Podczas skoku rozwojowego, trwającego od kilku dni do kilku tygodni (każdy kolejny skok jest dłuższy), dziecko odbiera znacznie więcej bodźców i wrażeń niż do tej pory i musi sobie z nimi poradzić. Rodzice czasem mogą odnieść wrażenie, że maluszek utracił wcześniej nabyte umiejętności, jest bardziej marudny, gorzej śpi i je, wymaga większej uwagi. Kiedy skok się skończy, okazuje się, że dziecko w szybkim czasie nauczyło się nowych rzeczy. Pierwszy skok ma miejsce po 5. tygodniu życia. Po jego przejściu dziecko jest bardziej świadome dotyku, dźwięków, zapachów, patrzy i słucha z większym skupieniem, zaczyna się uśmiechać, lepiej trawi, a także wydłuża się czas jego aktywności. Kolejne skoki rozwojowe mają miejsce po 7.-9., 11.-12., 14.-19., 22.-26., 33.-36. i 41.-46. tygodniu życia.
Jakie czynniki mogą wpływać na rozwój dziecka?
Monitorowanie rozwoju dziecka to przede wszystkim regularny i stały kontakt z pediatrą, do którego rodzic ma zaufanie, z którym można porozmawiać na każdy temat i który zna dobrze malucha – ma możliwość systematycznej oceny stanu zdrowia dziecka, uwzględniającej zarówno jego rozwój fizyczny, motoryczny, jak i psychiczny. Na ocenę rozwoju somatycznego składają się pomiary ciała – w tym masy ciała, wysokości ciała, obwodu głowy i ciemiączka dużego oraz pomiary obwodu klatki piersiowej. W pierwszym półroczu życia dziecko powinno być ważone raz w miesiącu, w drugim półroczu – co 3 miesiące, a przez następne 3 lata – 2 razy w roku.
W przypadku najmłodszych ważna jest też ocena objawów i odruchów neurologicznych. Do takich odruchów zalicza się np. odruch szukania pokarmu, odruch chwytny, odruch obejmowania Moro czy odruch Babińskiego. Konkretne odruchy powinny z czasem zanikać. Jeżeli tak się nie dzieje, należy skonsultować się z lekarzem pediatrą. Odruch Moro, polegający na odrzuceniu obu rąk na boki, po czym przyciągnięciu ich z powrotem do ciała, powinien ustąpić do ok. 6 miesiąca życia. Z kolej odruch Babińskiego, który polega na rozszerzeniu palców w wachlarzyk i skierowaniu stopy do siebie w odpowiedzi na dotknięcie jej wewnętrznej części, nie powinien być obserwowany po 2. roku życia.
Czynniki wpływające na rozwój dziecka to zarówno czynniki genetyczne, jak i środowiskowe. Rodzice mogą wspierać rozwój dziecka każdego dnia, odpowiednio je pielęgnując. Niezmiernie ważna jest właściwa stymulacja poprzez zabawę, hartowanie dziecka (rozumiane jako regularne spacery) czy też szczepienia ochronne – nie tylko obowiązkowe, ale również zalecane.
Szczególny wpływ na harmonijny rozwój każdego maluszka ma prawidłowo funkcjonujący brzuszek. To tam zachodzą ważne procesy trawienia i wchłaniania składników odżywczych, kluczowych dla kształtującego się organizmu. Bardzo ważna jest prawidłowa dieta dziecka, która powinna zwierać niezbędne składniki odżywcze wspierające prawidłowy rozwój malucha. Do takich składników należą m.in. wielonienasycone kwasy tłuszczowe z grupy omega 3, ponieważ uczestniczą w procesie budowania komórek. Są niezbędne zwłaszcza u dzieci w okresie szybkiego wzrostu i rozwoju mózgu. Sam mózg jest w 60% zbudowany z tłuszczów. Kwasy omega 3 wspomagają rozwój zdolności poznawczych, zapamiętywania oraz zdolności językowych.
Czym są siatki centylowe i jak z nich korzystać?
Pediatrzy w swojej praktyce do oceny rozwoju fizycznego dziecka posługują się siatkami centylowymi. Są to wykresy, które mówią o rozkładzie danej cechy (masy ciała, wysokości, obwodu głowy, wskaźnika BMI) dla dzieci danej płci w danej populacji w zależności od wieku. Korzystając z siatek centylowych, rodzice mogą monitorować rozwój fizyczny maluszka – zarówno porównując dane z wcześniejszych pomiarów, jak i w odniesieniu do całej populacji. Chłopiec lub dziewczynka, którego masa ciała w danym wieku na odpowiedniej siatce mieści się w okolicy 25. centyla, ma masę ciała w tak zwanej wąskiej normie. Taki wynik oznacza również, że 25% dzieci w danym wieku waży mniej od przykładowego dziecka, a 75% – więcej. Wzajemne pozycje różnych cech (np. wysokości ciała i masy ciała) uznaje się za prawidłowe, jeżeli ich pozycja centylowa nie różni się więcej niż o 2 pasma. Pasmo między linią 25. i 75. oznacza zakres wąskiej normy, a między 10. a 90. – szerokiej normy. Do oceny dzieci urodzonych przedwcześnie do ich 3. roku życia wykorzystuje się siatki centylowe zależne od ich wieku płodowego.