Kolka jelitowa: gdzie boli, jak rozpoznać objawy u niemowląt i starszych dzieci?

Kolka jelitowa - co musisz wiedzieć?

● Kolka jelitowa, czyli napadowy, niedający się ukoić, długotrwały płacz, jest częstym zjawiskiem u maluchów - występuje u 10-40% niemowląt (szeroki przedział wartości wynika z różnic w kryteriach rozpoznawania kolki w prowadzonych na ten temat badaniach).

● Kolkę jelitową stwierdza się, jeśli niemowlę jest zdrowe, a płacz nie wynika z niezaspokojenia jego potrzeb.

● W radzeniu sobie z kolką u dziecka stosuje się metody, które mają na celu redukcję wzdęć (np. masaż, stosowanie butelki antykolkowej, odbijanie dziecka), a także sposoby pomagające uspokoić malucha (np. zastosowanie białego szumu, łagodne kołysanie, chustonoszenie).

● Kolka jelitowa u starszego dziecka (lub osoby dorosłej) to nagły ból wynikający ze skurczu mięśniówki jelit, który jest wywołany obecnością przeszkody utrudniającej prawidłowy pasaż jelitowy.

Co to jest kolka jelitowa u niemowlaka?

Kolka jelitowa u niemowlaka to objaw polegający na napadowym, niedającym się ukoić płaczu i krzyku, który nie wynika z niezaspokojenia podstawowych potrzeb dziecka. Pojawia się w pierwszych tygodniach lub miesiącach życia. Najczęściej napady płaczu rozpoczynają się w godzinach popołudniowych i wieczornych. Do stwierdzenia tego zjawiska często wykorzystuje się “regułę trzech”, zgodnie z którą mamy do czynienia z kolką, jeśli płacz u niemowlaka występuje:

● Przez co najmniej 3 godziny dziennie,

● Minimum 3 dni w tygodniu,

● Przez co najmniej 3 tygodnie.

Jaka jest przyczyna kolki jelitowej u niemowlaka?

Czynniki powodujące tę przypadłość u niemowlaka są trudne do identyfikacji. Warto zaznaczyć, że kolkę stwierdza się po wykluczeniu przyczyn chorobowych płaczu u dziecka. Jako potencjalne podłoże problemu eksperci wskazują przede wszystkim na niedojrzałość przewodu pokarmowego, która wiąże się do problemami z trawieniem, występowaniem wzdęć i odczuwaniem dyskomfortu. Mogą ją powodować również:

● Niedobór produkowanej przez jelita laktazy (czyli enzymu trawiącego cukier mleczny).

● Niedojrzałość układu nerwowego (i związana z tym zwiększona wrażliwość na bodźce zewnętrzne i wewnętrzne).

● Nieprawidłowa technika karmienia, powodującą połykanie przez dziecka nadmiaru powietrza (warto wspomnieć, że objawy występują ze zbliżoną częstotliwością zarówno u niemowląt karmionych piersią, jak i butelką).

● Palenie papierosów przez mamę niemowlaka.

Kiedy pojawia się kolka jelitowa u niemowląt?

Kolka jelitowa może pojawić się u dziecka w wieku noworodkowym, często obserwuje się ją już przed ukończeniem 3. tygodnia życia. Rzadko zdarza się, by wystąpiła po raz pierwszy po pierwszym miesiącu życia.

Ile trwa kolka jelitowa u niemowląt?

Kolka jelitowa najczęściej ustępuje do czasu, gdy maluch skończy 3-4 miesiące. Czasami objawy utrzymują się do mniej więcej 6. miesiąca, rzadko trwają dłużej.

Jakie są objawy kolki jelitowej u niemowląt?

Podstawowym objawem kolki jelitowej jest płacz niemowlaka. Rodzicom nie udaje się uspokoić malucha przez kilka godzin, pomimo zaspokojenia jego podstawowych potrzeb. Dodatkowo często występują objawy, takie jak:

● Zaczerwienienie twarzy,

● Ściskanie rączek w piąstki,

● Podkurczanie nóżek,

● Wzdęcia,

● Duża ilość wydalanych gazów.

Jak leczyć kolkę jelitową u niemowląt?

Kolka jelitowa u niemowlaka co do zasady nie ma określonej przyczyny chorobowej. Dlatego z tą przypadłością rodzice zazwyczaj radzą sobie wykorzystując różne domowe sposoby. Co robić, gdy wystąpi u niemowlaka?

1. Zadbaj o redukcję ewentualnego dyskomfortu ze strony układ pokarmowego malucha. W tym celu:

- Pamiętaj o odbijaniu dziecka po każdym karmieniu.

- Wykonuj delikatny masaż brzuszka malucha, zgodny z kierunkiem wskazówek zegara (np. w półkolu - zacznij od godziny 9.00 i zakończ na 15.00).

- Skonsultuj się z doradcą laktacyjnym, by upewnić się, że Twoja technika karmienia piersią jest prawidłowa.

- Noś dziecko w pozycji “na leniwca”.

- Zastosuj ciepłe (nie gorące!) okłady na brzuszek dziecka.

- Jeśli karmisz dziecko butelką - korzystaj z modeli oznaczonych jako antykolkowe. Zapobiegają ona połykaniu nadmiaru powietrza przez niemowlę podczas karmienia, co może pomóc w ograniczeniu wzdęć i związanego z nimi dyskomfortu.

- Zapytaj pediatrę o możliwość zastosowania probiotyków u dziecka.

- Jeśli maluch jest karmiony mlekiem modyfikowanym, zapytaj lekarza o opcję zamiany mieszanki, np. na typ ubogolaktozowy lub mieszankę zawierającą częściowo zhydrolizowane białka.

- Pamiętaj, że niemowlakowi nie należy podawać żadnych herbatek ziołowych w czasie pierwszych 6 miesięcy życia, a ich oferowanie starszemu dziecku powinno być wcześniej skonsultowane z lekarzem.

1. Wypróbuj poniższe sposoby na uspokojenie dziecka:

- Wykorzystaj urządzenia do generowania białego szumu, np. dźwięków deszczu, szumu morza - albo skorzystaj z przytulanek wydających biały szum. Dźwięki tego typu działają na wiele maluchów uspokajająco i usypiająco. Pamiętaj, że w celu ochrony słuchu generator należy ustawić w odległości co najmniej 2 metrów od dziecka, a dźwięki powinny być ciche (poniżej 50 dB). Nie zaleca się używać generatorów szumu przez wiele godzin w ciągu dnia.

- Bierz dziecko na ręce i łagodnie kołysz je w ramionach.

- Zabierz niemowlę na przejażdżkę samochodem. Na wiele dzieci ruchy odczuwane w aucie w połączeniu z szumem w pojeździe działają uspokajająco.

- Zadbaj o to, by nie stymulować nadmiernie dziecka poprzez nadmiar bodźców zewnętrznych (np. ostrego światła, zbyt głośnych dźwięków).

- Podawaj maluchowi smoczek. Pamiętaj jednak, że jeśli karmisz piersią, zaleca się wstrzymać z jego stosowaniem przynajmniej do ukończenia przez dziecko 4 tygodni życia.

- Spróbuj chustonoszenia. Spionizowana pozycja i odczuwanie bliskości z rodzicem może pomagać w redukcji objawów kolki jelitowej. Pamiętaj jednak, że chustonoszenie musi odbywać się z wykorzystaniem prawidłowej, bezpiecznej dla dziecka techniki. Warto nauczyć się jej pod okiem specjalisty.

- Weź pod uwagę, że poszczególne z wymienionych wyżej metod mogą sprawdzać się lepiej lub gorzej u Twojego dziecka w różnym czasie. Zachowaj elastyczność w ich doborze.

1. Pamiętaj, że potrząsanie dzieckiem w odpowiedzi na jego bezustanny płacz może prowadzić do bardzo poważnych uszkodzeń mózgu. Nigdy tego nie rób. Jeśli czujesz się zbyt mocno przeciążona/y opieką nad płaczącym maluchem, odłóż go na kilka minut do łóżeczka, wyjdź z pokoju i weź kilka głębokich oddechów, by zredukować stres i napięcie.
2. Miej na uwadze, że warto poprosić o pomoc i wsparcie w zajmowaniu się dzieckiem. Dobrym rozwiązaniem jest wymienianie się przez partnerów opieką nad płaczącym maluchem, np. co pół godziny czy godzinę. W międzyczasie druga osoba może wyjść z domu lub założyć słuchawki wyciszające na uszy i odpocząć. Innym rozwiązaniem jest zapytanie zaufanej osoby, np. członka rodziny lub przyjaciółki, by zajęła się dzieckiem, choćby przez krótki czas, by dać Ci odrobinę wytchnienia.
3. Weź również pod uwagę, że kolka jelitowa nie oznacza, że robisz coś nie tak w opiece nad dzieckiem. Występowanie nieukojonego płaczu u niemowlaka stanowi bardzo duże wyzwanie dla większości rodziców, którzy się z tym mierzą, ale jest tylko stanem przejściowym. Pamiętaj, że zajmowanie się dzieckiem po ustąpieniu kolki stanie się łatwiejsze, mniej obciążające.

Kolka jelitowa u starszych dzieci i dorosłych

O kolce jelitowej u starszego dziecka lub osoby dorosłej mówimy, gdy wystąpi nagły, silny, skurczowy ból brzucha. Problem ma inne podłoże oraz objawy niż u niemowląt. Zasadniczym powodem jego wystąpienia jest przeszkoda, która utrudnia pasaż jelitowy, co wiąże się z silnym skurczem mięśni jelit. Przyczyny mogą być różne, zalicza się nich m.in.:

● Zalegający kał (u osób z zaparciami).

● Wzdęcia spowodowane np. spożywaniem ciężkostrawnych posiłków czy jedzeniem w pośpiechu (co sprzyja połykaniu dużej ilości powietrza).

● Schorzenia jelit (w tym m.in. zespół jelita drażliwego, choroby zapalne jelit).

● Przepuklinę.

● Ucisk powiększającej się macicy na narządy jamy brzusznej - może być przyczyną kolki jelitowej u kobiety w ciąży.

Gdzie boli przy kolce jelitowej u starszych dzieci i dorosłych?

Dolegliwości mogą być odczuwane w różnych częściach brzucha, zarówno po lewej, jak i prawej stronie, w podbrzuszu i nadbrzuszu.

Jak radzić sobie z kolką jelitową u starszych dzieci i dorosłych?

W przypadku występowania bardzo silnego bólu warto pilnie skonsultować się z lekarzem. Jeśli ból ma umiarkowany stopień nasilenia i nie towarzyszą mu inne niepokojące objawy, można początkowo spróbować zastosować domowe metody radzenia sobie z tą dolegliwością:

● Delikatnie masuj brzuch, zgodnie z kierunkiem wskazówek zegara.

● Rozgrzej brzuch, np. przykładając do niego ciepły termofor.

● Zastosuj leki rozkurczowe. W przypadku dzieci przed ich podaniem zapytaj o poradę lekarza lub farmaceutę.

● Skonsultuj się z lekarzem, jeśli ból nie mija w ciągu doby, jego nasilenie zwiększa się lub pojawią się dodatkowe, niepokojące objawy.

Kolka jelitowa - często zadawane pytania (FAQ)

Czy na kolkę jelitową u niemowlaka można stosować leki bez recepty?

W aptekach dostępne są leki bez recepty, które w niektórych przypadkach pomagają łagodzić objawy kolki niemowlęcej, np. preparaty zawierające bakterie probiotyczne, środki zawierające enzym laktazę skuteczne przy problemach dziecka z trawieniem cukru mlecznego, a także leki na wzdęcia. Należy zachować ostrożność przy ich stosowaniu. Przed podaniem jakichkolwiek środków farmakologicznych maluchowi warto skonsultować się z lekarzem.

Kolka jelitowa: podsumowanie

Kolka jelitowa to przypadłość, o której najczęściej mówi się w kontekście niemowląt w pierwszych miesiącach życia, związana z napadami długotrwałego płaczu u dziecka. Potencjalnie wywołana jest przez dyskomfort związany z dojrzewaniem przewodu pokarmowego. Kolka jelitowa może również wystąpić u starszych dzieci i osób dorosłych. Objawia się u nich głównie napadami skurczowego bólu brzucha.

Źródła:

1. Johnson J. D., Cocker K., Chang E. (2015) Infantile Colic: Recognition and Treatment, American Family Physician, 92(7): 577-582, dostęp: https://www.aafp.org/pubs/afp/issues/2015/1001/p577.html.
2. National Health Service (2022) Colic, dostęp: https://www.nhs.uk/conditions/colic/.
3. American Academy of Pediatrics (2024) Colic Relief Tips for Parents, dostęp: https://www.healthychildren.org/English/ages-stages/baby/crying-colic/Pages/Colic.aspx.
4. Consolini D. M. (2025) Colic, MSD Manual Consumer Version, dostęp: https://www.msdmanuals.com/home/children-s-health-issues/symptoms-in-infants-and-children/colic.
5. Czerwionka-Szaflarska M., Gawryjołek J. (2010) Kolka jelitowa w praktyce pediatrycznej, Forum Medycyny Rodzinnej, 4(6): 408-414, dostęp: https://journals.viamedica.pl/forum_medycyny_rodzinnej/article/view/10046.
6. Pacula M. (2015) Niepokojące kolki jelitowe u niemowląt, Medical Tribune, 2015/6, dostęp: https://podyplomie.pl/medical-tribune/18707,niepokojace-kolki-jelitowe-u-niemowlat?srsltid=AfmBOoow5fjCogjUf-CJ4b0DLH6eg4mYgt6bK98zfUf6dFTUNkN9bo0v.
7. Szajewska H. (2023) Wybory mają znaczenie. O czym warto pamiętać, wybierając mleko dla niemowląt?, Standardy Medyczne/Pediatria, 20: 642-654, dostęp: https://akademianutricia.pl/static-lp/lpbiotyki/SMP_01-2023_Wybory-maja-znaczenie-mleka-dla-niemowlat.pdf.
8. Banks J. B., Rouster A. S., Chee J. (2023) Infantile Colic, dostęp: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK518962/.
9. MedlinePlus (2024) Abdominal pain, National Library of Medicine, dostęp: https://medlineplus.gov/ency/article/003120.htm.