Jak rozpoznać katar u noworodka? Objawy i porady dla rodziców

Katar u noworodka - co musisz wiedzieć?

● Główną przyczynę kataru u noworodka stanowią infekcje dróg oddechowych - zwykle wirusowe, rzadziej bakteryjne.

● Czasami ta dolegliwość jest wywołana przez czynniki środowiskowe (np. zimne lub zanieczyszczone powietrze) lub alergie, np. alergię na białka mleka krowiego.

● Nawilżanie jamy nosowej z użyciem kropli lub aerozoli (np. z wodą morską) oraz odciąganie wydzieliny aspiratorem to podstawowe sposoby radzenia sobie z katarem u malucha.

Jakie są objawy kataru u noworodka?

Objawy kataru u niemowlaka mogą nie być oczywiste. Jeśli wydzielina jest wodnista, cieknąca, łatwo go zauważyć. Rozpoznanie kataru u malucha może być bardziej problematyczne przy gęstej, zalegającej wydzielinie. Objawy powiązane z katarem u noworodka to:

● Problemy z oddychaniem,

● Trudności w karmieniu dziecka, niechęć do ssania piersi,

● Problemy ze snem,

● Rozdrażnienie, niepokój, płacz.

Jakie mogą być przyczyny kataru u noworodka?

Katar u noworodka typowo spowodowany jest przez infekcje wirusowe (zazwyczaj przeziębienie), rzadziej przez zakażenia bakteryjne. Może mieć również inne przyczyny:

● Płacz dziecka.

● Wdychanie suchego powietrza.

● Zanieczyszczenia powietrza, np. przez smog lub dym papierosowy.

● Alergie. Katar wśród dzieci w pierwszych tygodniach lub miesiącach życia może być objawem alergii na białka mleka krowiego.

● Ulewanie pokarmu. Jest ono częstym zjawiskiem fizjologicznym wśród niemowląt. Pokarm może cofać się z żołądka do przełyku, a następnie do jamy ustnej lub nosa. Jeśli pokarm ulewany jest do nosa, może powodować objawy przypominające katar.

● W niektórych, rzadkich przypadkach, katar jest spowodowany przez nieprawidłowości anatomiczne u dziecka, takie jak skrzywienie przegrody nosowej.

Jak wygląda katar u noworodka?

W przypadku infekcji, wydzielina bywa zarówno wodnista, jak i gęsta, śluzowata. Katar może mieć biały, lekko zielony lub żółty kolor, albo być całkowicie przezroczysty. Bezbarwny, wodnisty śluz czasami stanowi również oznakę alergii. Katar z krwią (w niewielkiej ilości) może świadczyć o uszkodzeniu wrażliwych naczyń krwionośnych w obrębie jamy nosowej. Warto zdawać sobie sprawę, że na podstawie wyglądu kataru trudno ocenić, co go powoduje. Obecność innych objawów zwykle jest znacznie lepszą wskazówką, np. przy katarze z gorączką można podejrzewać infekcję, a jeśli towarzyszy mu pokrzywka, bardziej prawdopodobną przyczynę stanowi alergia.

Katar czy sapka u noworodka - jak je odróżnić?

Sapka pod wieloma względami może przypominać katar. Główną różnicą jest brak wydzieliny spływającej z jamy nosowej. U malucha występuje obrzęk błony śluzowej i wynikające z tego trudności w swobodnym oddychaniu, które mogą występować również przy katarze. Jeśli nie jest to jednak związane z nadmiarem wydzieliny w nosie, mamy do czynienia z sapką.

Co robić, gdy u noworodka pojawia się katar?

Jeśli Twój noworodek ma katar, wypróbuj poniższe sposoby radzenia sobie z tą dolegliwością:

● Nawilżaj jamę nosową dziecka korzystając z przeznaczonych do tego kropli lub sprayów, np. z wodą morską. Ułatwia to usuwanie wydzieliny.

● Regularnie odciągaj wydzielinę z nosa malucha przy użyciu aspiratora. Jest to podstawa, by zapewnić dziecku komfort przy katarze. Odciąganie wydzieliny ułatwia oddychanie, ssanie pokarmu i umożliwia spokojny sen.

● Nawilżaj powietrze w pomieszczeniach, w których przebywa dziecko. Warto wykorzystywać do tego urządzenia, które mają zarówno funkcję nawilżania, jak i oczyszczania powietrza.

● Pomocne mogą być inhalacje z 0.9 % NaCl

● Często przystawiaj maluszka do piersi. Przy katarze ważne jest zadbanie o nawodnienie dziecka. Jeśli karmisz noworodka mieszanką mleczną, kontynuuj podawanie mleka regularnie, przygotowując je zgodnie z instrukcją na opakowaniu.

● Utrzymuj w domu temperaturę w granicach 18-22°C.

● Regularnie wietrz pomieszczenia, w których przebywa dziecko.

● Zgłoś się z noworodkiem do lekarza, jeśli katar nie ustępuje w ciągu kilku godzin i podejrzewasz, że może on wynikać z infekcji lub alergii.

● Pilna wizyta u lekarza jest zalecana, gdy: u noworodka poza katarem występuje również gorączka lub wysypka, wydzielina z nosa ma nieprzyjemny zapach, wydzielina z nosa wydostaje się tylko po jednej stronie lub objawy u dziecka uniemożliwiają karmienie (dziecko jest wtedy narażone na odwodnienie).

● Zabierz dziecko do szpitala, jeśli: zauważasz u niego poważne problemy z oddychaniem lub gdy u malucha występują objawy odwodnienia (noworodek moczy mniej pieluch niż zwykle, ma zapadnięte ciemiączko i wysuszone błony śluzowe, płacze bez łez).

Czym odciągać katar u noworodka?

Odciąganie kataru to podstawowy sposób, by radzić sobie z tą dolegliwością u noworodka. Możemy wybierać spośród kilku rodzajów aspiratorów do usuwania wydzieliny z nosa dziecka:

● Aspirator ręczny typu gruszka. Najmniej skomplikowana metoda, choć uznawana również za mniej efektywną od pozostałych.

● Aspirator ręczny do usuwania wydzieliny ustami. Jedna końcówka wkładana jest do noska dziecka, druga znajduje się w jamie ustnej rodzica lub innej osoby obsługującej urządzenie. Katar odciągany jest z wykorzystaniem siły ssania wytwarzanej przez usta. Wbrew obawom części rodziców, metoda uznawana jest za higieniczną, za sprawą długiej rurki i specjalnych filtrów.

● Aspirator elektryczny. W sklepach znajdziemy warianty na baterie lub podłączane do odkurzacza. Aspiratory elektryczne mają zwykle większą siłę ssania. Wymagają jednak zachowania większej ostrożności niż aspiratory ręczne. Ich stosowanie może wywoływać u dziecka niepokój ze względu na generowany przez urządzenie hałas.

Jak odciągać katar u noworodka? Instrukcja krok po kroku

Aby odciągnąć wydzielinę z nosa noworodka:

1. Połóż dziecko na plecach.
2. Wykorzystaj krople lub aerozol (np. z wodą morską) do nawilżenia jamy nosowej malucha.
3. Przed rozpoczęciem odciągania kataru upewnij się, że dziecko ma otwarte usta. Umożliwia to wyrównywanie się ciśnienia.
4. Wykorzystaj wybrany typ aspiratora do odciągania wydzieliny. Przeczytaj dokładnie instrukcję producenta i się do niej zastosuj. Jeśli korzystasz z aspiratora typu gruszka, naciśnij go przed włożeniem do noska, aby wytworzyć ciśnienie. Ostrożnie włóż końcówkę do jednej z dziurek jamy nosowej. Powoli zwalniaj nacisk na gruszkę, by odciągnąć wydzielinę. Wyjmij końcówkę z jamy nosowej dziecka i naciśnij mocno gruszkę, żeby usunąć odciągniętą wydzielinę (np. na chusteczkę). Wytrzyj aspirator i w ten sam sposób odciągnij katar z drugiej dziurki.
5. Jeśli katar jest gęsty, w trakcie odciągania wydzieliny możesz jeszcze raz nawilżyć jamę nosową aerozolem lub kropelkami, by ułatwić jej usuwanie.
6. Po zakończeniu odciągania kataru ponownie zadbaj o nawilżenie jamy nosowej przez zastosowanie aerozolu lub kropelek.
7. Na koniec wyczyść aspirator zgodnie z instrukcją producenta.

Jak często odciągać katar u noworodka?

Katar u noworodka należy odciągać w miarę potrzeb. Zwykle robi się to co najmniej kilka razy na dobę. Zbyt częste odciąganie kataru może nadmiernie podrażniać błonę śluzową nosa dziecka. Jeśli jednak u malucha występują problemy wynikające z zalegania wydzieliny, np. utrudnione oddychanie i karmienie, usuwanie jej wielokrotnie w ciągu doby i tak można uznać za korzystne. Dobrym pomysłem jest odciąganie kataru bezpośrednio przed planowanymi karmieniami, by ułatwić dziecku przyjmowanie pokarmu i przez to zmniejszać ryzyko odwodnienia.

Ile zwykle trwa katar u noworodka?

Jeśli katar u dziecka spowodowany jest przez infekcję wirusową (np. przeziębienie, grypę), powinien ustąpić w ciągu 5-7 dni. Katar, który nie mija w ciągu tygodnia wynika czasami z obecności nadkażenia bakteryjnego następującego jako powikłanie po infekcji wirusowej. Możliwe jest również występowanie kataru przewlekłego, np. związanego z alergią na białka mleka krowiego. Jeśli objaw utrzymuje się dłużej niż tydzień, zwykle potrzebna jest bardziej szczegółowa diagnostyka.

Katar u noworodka - częste pytania rodziców (FAQ)

Co stosować na katar u noworodka?

Z katarem u noworodka zwykle należy radzić sobie domowymi sposobami. Podstawową metodą jest stosowanie kropli lub aerozoli nawilżających jamę nosową i ułatwiających jej oczyszczanie, np. z wodą morską. Bardzo duże znaczenie ma również regularne odciąganie kataru przy użyciu aspiratora.

Co robić, gdy noworodek w nocy ma katar?

Postępowanie, gdy dziecko ma katar w nocy, nie różni się od zalecanego sposobu działania w ciągu dnia. Warto przede wszystkim zadbać o regularne odciąganie wydzieliny, by ułatwić dziecku odpoczynek. Pamiętaj, by nie zmieniać pozycji niemowlaka na czas snu. Podniesienie góry materaca lub układanie górnej części ciała dziecka na poduszce czy ręczniku jest przeciwwskazane - może wiązać się ze zwiększonym ryzykiem nagłej śmierci łóżeczkowej. Niezależnie od tego, czy u noworodka występuje katar, czy nie, maluch w pierwszym roku życia dla bezpieczeństwa powinien być układany do snu na równej, twardej powierzchni.

Czy można zabierać na spacer noworodka z katarem?

O ile dziecko nie ma gorączki, można zabierać je na spacer, nawet jeśli występuje u niego katar. Pamiętaj, by ubrać dziecko odpowiednio do temperatury otoczenia. Zarówno wychłodzenie, jak i przegrzanie może mieć niekorzystne dla malucha skutki.

Czy można zaszczepić noworodka, gdy ma katar?

Katar zazwyczaj nie stanowi przeciwwskazania do wykonania szczepienia. Jeśli jednak poza tym objawem dziecko ma również gorączkę, zazwyczaj termin podania szczepionki jest przekładany.

Katar u noworodka: podsumowanie

Katar jest objawem bardzo męczącym dla niemowlaka, który nie potrafi sam wydmuchiwać nosa w miarę potrzeb. Przy występowaniu tej dolegliwości rodzice muszą zadbać o regularne oczyszczanie jamy nosowej dziecka przy użyciu aspiratora. W przypadku obecności kataru i innych objawów infekcji u noworodka, warto od razu zasięgnąć porady lekarskiej. Najmłodsze maluchy są bardziej narażone na ciężki przebieg chorób zakaźnych, dlatego warto na wczesnym etapie upewnić się, czy maluch w danym przypadku nie potrzebuje wdrożenia leczenia.

Źródła:

1. American Academy of Pediatrics (2023) How to Care for Your Child’s Cold, dostęp: https://healthychildren.org/English/health-issues/conditions/flu/Pages/caring-for-Your-childs-cold-or-flu.aspx.
2. American Academy of Pediatrics (2025) Children & Colds (Upper Respiratory Infections), dostęp: https://www.healthychildren.org/English/health-issues/conditions/ear-nose-throat/Pages/Children-and-Colds.aspx.
3. Rachel Y. M. (2025) My baby has a stuffy nose. How can I help them sleep safely?, American Academy of Pediatrics, dostęp: https://www.healthychildren.org/English/tips-tools/ask-the-pediatrician/Pages/my-baby-has-a-stuffy-nose-how-can-i-help-them-sleep-safely.aspx.
4. Pappas D. E. (2017) The Common Cold, Principles and Practice of Pediatric Infectious Diseases, 18: 199-202, dostęp: https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7152197/.
5. Fried M. P. (2025) Nasal Congestion and Rhinorrhea, MDS Manual Professional Version, dostęp: https://www.msdmanuals.com/professional/ear-nose-and-throat-disorders/approach-to-the-patient-with-nasal-and-pharyngeal-symptoms/nasal-congestion-and-rhinorrhea.