Objawy, które mogą wskazywać na potrzebę odrobaczania dzieci - co warto wiedzieć?

Odrobaczanie dzieci - co musisz wiedzieć?

● O obecności pasożytów w organizmie dziecka mogą świadczyć objawy, takie jak bóle brzucha, silny świąd (przede wszystkim skóry głowy lub okolicy odbytu), nudności, zmniejszenie apetytu oraz utrata masy ciała. Symptomy chorób pasożytniczych są często mało specyficzne i mogą mieć również wiele innych przyczyn.

● Odrobaczanie przeprowadza się w przypadku stwierdzenia obecności określonego pasożyta w organizmie.

● Polega ono na podaniu preparatu (najczęściej w formie tabletki lub syropu), który ma za zadanie zwalczyć dany gatunek pasożyta.

● Odrobaczanie dzieci powinno być zawsze prowadzone pod kontrolą lekarza.

● Zgodnie z aktualną wiedzą, profilaktyczne odrobaczanie dzieci w Polsce nie ma uzasadnienia.

Jak dochodzi do infekcji pasożytniczych wśród dzieci?

Dziecko może zarazić się pasożytami przede wszystkim na skutek:

● Dotknięcia rączką powierzchni lub przedmiotów, na których znajdują się jaja pasożytów i włożenia jej do buzi.

● Spożycia żywności, która zawiera jaja pasożyta (niedomytych warzyw lub owoców, niedogotowanego mięsa).

● Wypicia wody skażonej jajami pasożyta (w tym przypadkowego spożycia wody znajdującej się z zanieczyszczonych zbiornikach wodnych czy basenach).

● Inhalacji jaj z powietrza (jaja niektórych pasożytów, np. owsika, mogą unosić się w powietrzu wraz z kurzem). Jest to rzadka droga zarażenia pasożytami.

Jakie są najczęstsze infekcje pasożytnicze wśród dzieci w Polsce?

Do najczęstszych chorób pasożytniczych rozpoznawanych u dzieci w Polsce zalicza się:

● Owsicę. Owsiki bytują w jelicie grubym, postać dorosła ma długość ok. 1 cm. Do zakażeń dochodzi przez brudne ręce, ubrania i pościel, zdecydowanie rzadziej drogą wziewną. Typowe są zarażenia rodzinne. Choroba zwykle ustępuje samoistnie w ciągu 4-6 tygodni, chyba, że dojdzie do powtórnej infekcji.

● Glistnicę, wywołaną przez glistę ludzką, czyli dużego pasożyta jelita cienkiego (postać dorosła ma 15-35 cm). Źródłem zarażenia jest żywność zanieczyszczona jajami oraz skażona ziemia. Nie ma możliwości zarażenia się od innej osoby. Glista ludzka żyje w jelicie od 1 do 2 lat, po tym czasie umiera, a choroba ustępuje.

● Lambliozę (inaczej nazywaną giardiozą), wywołaną przez zarażenie pierwotniakiem Giardia lamblia. Do zarażenia dochodzi drogą fekalno-oralną (przez spożycie zanieczyszczonej kałem żywności lub wody, korzystanie ze skażonych zbiorników wodnych lub nieprzestrzeganie zasad higieny przy opiece nad zwierzętami domowymi). Pasożyt niszczy komórki jelita, co często prowadzi do wtórnego niedoboru laktazy potrzebnej do trawienia mleka i związanych z tym objawów biegunkowych.

● Wszawicę - choroba u dzieci dotyczy przede wszystkim skóry głowy. Wszy przenoszone są przez bezpośredni kontakt z osobą zarażoną lub poprzez przedmioty osobiste (np. szczotki do włosów, ręczniki). Charakterystycznym objawem jest silny świąd skóry głowy.

Objawy, które mogą wskazywać na potrzebę odrobaczania dzieci

Zarażenie daje różne objawy w zależności od miejsca bytowania pasożytów, ilości osobników, a także ich stadium rozwojowego. Bardzo często nie wiąże się z występowaniem żadnych dolegliwości lub są to symptomy mało charakterystyczne, przez co identyfikacja przyczyny bywa trudna. Do oznak, które mogą świadczyć o zarażeniu pasożytniczym dziecka i potrzebie odrobaczania należą:

● Świąd, np. w okolicy odbytu w przypadku owsicy lub skóry głowy przy wszawicy.

● Zaburzenia snu, senność, a także związane z niewyspaniem drażliwość i zaburzenia zachowania (wynikają one typowo ze świądu, który utrudnia dziecku spokojny sen).

● Zmniejszenie apetytu.

● Utrata masy ciała lub problemy z prawidłowymi przyrostami masy ciała.

● Nudności, wymioty.

● Zaburzenia rytmu wypróżnień, w tym biegunka i zaparcia.

● Bóle brzucha.

● Czasami widoczne pasożyty, np. białe robaki w okolicy odbytu przy owsicy lub gnidy przy nasadzie włosów w przypadku wszawicy.

Jak rozpoznaje się infekcje pasożytnicze u dzieci?

Diagnostyka zarażenia pasożytami zazwyczaj jest ukierunkowana na sprawdzenie obecności w organizmie ich konkretnego gatunku. Warto mieć na uwadze, że aktualnie wiele laboratoriów oferuje niezwalidowane, niesprawdzone badania mające służyć rozpoznawaniu chorób pasożytniczych, które często dają wyniki fałszywie dodatnie (np. kulki tłuszczu obecne w próbce mogą zostać pomylone z jajami pasożyta). W związku z tym diagnostyka zarażeń powinna zawsze być prowadzona pod kontrolą lekarza, który dobierze wiarygodne badania do danego przypadku klinicznego. Do stwierdzenia obecności pasożytów w organizmie dziecka wykorzystuje się metody, takie jak:

● Identyfikacja pasożytów zewnętrznych poprzez obserwację objawów i badanie skóry.

● Badania próbki kału.

● Badania krwi (np. testy serologiczne) - tylko w przypadku podejrzenia zarażeń tkankowych.

● Wykrycie dojrzałego pasożyta w badaniach obrazowych, np. RTG lub USG.

● W przypadku owsicy - badanie polegające na identyfikacji jaj pasożyta pod mikroskopem w wymazie okołoodbytniczym lub próbki wykonanej przy użyciu przezroczystej taśmy klejącej umieszczanej w okolicy odbytu.

Jakie są leki na odrobaczanie dzieci?

Preparaty stosowane w celu odrobaczania dzieci dobiera się w zależności od gatunku rozpoznanego pasożyta. Inne substancje czynne działają optymalnie w przypadku różnych typów zarażeń. Leczenie bardzo często polega na jednorazowym podaniu tabletki lub syropu przeciwpasożytniczego (płynna forma podania często jest preferowana w przypadku odrobaczania młodszych dzieci, np. 2-letnich czy 3-letnich). Czasami potrzebne jest powtórzenie kuracji np. po 1-4 tygodniach, by wyeliminować stopniowo dojrzewające pasożyty. W przypadku stwierdzenia obecności pasożytów zewnętrznych, lekiem z wyboru zwykle są żele lub szampony zawierające zwalczające je substancje. Przy rozpoznaniu chorób pasożytniczych, które mogą rozprzestrzeniać się na innych domowników, np. owsicy, leki podaje się wszystkim mieszkającym razem osobom. W takich sytuacjach szczególnie ważne jest również zadbanie o higienę (rąk, pościeli, ręczników i innych przedmiotów osobistych), aby uniknąć powtórnego zarażenia.

Czy odrobaczanie dzieci jest bezpieczne?

Odrobaczanie dzieci, prowadzone po diagnozie, z dopasowaniem leków i ich dawek przez lekarza, uznaje się za bezpieczne dla dziecka. Może jednak wiązać się z wystąpieniem skutków ubocznych, które mijają po zakończeniu leczenia, m.in. bólów i zawrotów głowy, problemów ze snem, nudności i wymiotów, braku apetytu, biegunek, czy bólów brzucha. Odrobaczanie na własną rękę może wiązać się z zagrożeniem dla zdrowia dziecka, szczególnie jeśli zastosowane zostaną preparaty, które nie zostały przebadane klinicznie (np. preparaty ziołowe) lub środki zostaną podane w niewłaściwych dawkach.

Jak zapobiegać infekcjom pasożytniczym u dzieci?

Aby zapobiegać infekcjom pasożytniczym u dzieci:

● Często myj ręce i ucz tego dziecko od pierwszych lat życia. Przypominaj o higienie rąk w szczególności przed jedzeniem, po skorzystaniu z toalety, a także po dotknięciu gleby i zabawie w piaskownicy.

● Zadbaj o bezpieczeństwo związane z przygotowywaniem żywności. Myj dokładnie wszystkie owoce i warzywa przed podaniem. Upewnij się, że nie oferujesz dziecku potraw zawierających niedogotowane lub surowe mięso albo ryby.

● Regularnie odrobaczaj zwierzęta domowe.

● Pamiętaj o zachowaniu zasad higieny podczas czynności związanych z opieką nad zwierzętami, np. sprzątania kuwet.

● W przypadku rozpoznania obecności pasożytów u dziecka, zapytaj lekarza o zalecenia odnośnie pozostania w domu na czas odrobaczania i zastosuj się do nich. Dzięki temu ograniczysz ryzyko przeniesienia się infekcji na inne dzieci.

● Jeśli planujesz podróże w egzotyczne kierunki, sprawdź, czy potrzebne są dodatkowe działania profilaktyczne, aby zapobiegać infekcjom pasożytniczym. Z wyprzedzeniem wybierz się na konsultację u lekarza medycyny podróży.

Odrobaczanie dzieci - częste pytania rodziców (FAQ)

Kiedy należy przeprowadzić odrobaczanie dzieci?

Odrobaczanie należy przeprowadzić, jeśli w organizmie dziecka rozpoznano obecność określonego pasożyta. W przypadku występowania objawów, które mogą wskazywać na potrzebę odrobaczania, należy skonsultować się z lekarzem. Jest to ważne również w sytuacji, gdy niespecyficzne, relatywnie łagodne dolegliwości utrzymują się przewlekle.

Czy warto wykonywać profilaktyczne odrobaczanie dzieci?

Na podstawie dostępnej aktualnie wiedzy odnośnie częstości występowania zarażeń pasażytami oraz ich potencjalnych skutków, nie ma podstaw do przeprowadzania profilaktycznego odrobaczania dzieci.

Czy warto stosować naturalne metody na odrobaczanie dzieci?

Naturalne, domowe sposoby na odrobaczanie mają wątpliwą skuteczność, niepotwierdzoną badaniami. W przypadku rozpoznanej infekcji pasożytniczej ważne jest zastosowanie leków o udokumentowanej efektywności, przyjmowanych pod kontrolą lekarza. Natomiast jeśli u dziecka nie rozpoznano obecności konkretnego pasożyta, nie ma potrzeby odrobaczania. Trzeba pamiętać również, że nie każdy preparat uznawany za naturalny jest jednocześnie bezpieczny, szczególnie przy zastosowaniu źle dobranej dawki.

Czy warto stosować pestki dyni w celu odrobaczania dzieci?

Pomimo krążących informacji na temat stosowania pestek dyni w celu odrobaczania, nie ma żadnych dowodów na to, by wykazywały one działanie zwalczające pasożyty w organizmie. Produkt może być korzystnym elementem diety dzieci ze względu wartość odżywczą, jednak nie ma uzasadnienia zwiększanie jego spożycia w celach związanych z odrobaczaniem.

Odrobaczanie dzieci: podsumowanie

Obecność chorób pasożytniczych u dzieci może dawać objawy w postaci bólów brzucha, zmiany rytmu wypróżnień, świądu (najczęściej skóry głowy lub okolicy odbytu), nudności, zmniejszenia apetytu oraz utraty masy ciała. Odrobaczanie powinno być przeprowadzane zawsze pod kontrolą lekarską, w przypadku, gdy na podstawie wiarygodnych badań zostanie stwierdzona obecność pasożytów w organizmie.

Źródła:

1. Własienko A., Kuchar E. (2017) Diagnostyka, leczenie i profilaktyka najczęstszych chorób pasożytniczych u dzieci - problemy współczesnego pediatry i specjalisty medycyny rodzinnej, Lekarz POZ, 2/2017: 154-160, dostęp: https://www.termedia.pl/Diagnostyka-leczenie-i-profilaktyka-najczestszych-chorob-pasozytniczych-u-dzieci-problemy-wspolczesnego-pediatry-i-specjalisty-medycyny-rodzinnej%2C98%2C29958%2C1%2C0.html.
2. National Health Service (2023) Warms in humans, dostęp: https://www.nhs.uk/symptoms/worms-in-humans/.
3. Marie C., Petri Jr W. A. (2025) Overview of Parasitic Infections, Merck Manual Consumer Version, dostęp: https://www.merckmanuals.com/home/infections/parasitic-infections-overview/overview-of-parasitic-infections?query=approach%20to%20parasitic%20infections.
4. Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Warszawie Choroby pasożytnicze u dzieci, dostęp: https://www.gov.pl/web/wsse-warszawa/choroby-pasozytnicze-u-dzieci3.