Bliźniaki jednojajowe pochodzą od jednej komórki jajowej i jednego plemnika. Zarodki, z których się rozwijają, mają jednakowy materiał genetyczny. Dzieci o takim samym DNA trudno od siebie odróżnić pod kątem wyglądu, zwykle łączą je również bardzo zbliżone cechy osobowości. Oddziałujące na bliźnięta jednojajowe środowisko, w tym m.in. czynniki związane doświadczeniami życiowymi i stylem życia, wpływa jednak m.in. na ekspresję odziedziczonych genów, powodując tworzenie się różnic między nimi.
Co znajdziesz w tym artykule:
- 1.Jak powstają bliźniaki jednojajowe?
- 2.Czy bliźnięta jednojajowe mają taką samą płeć i grupę krwi?
- 3.Czy bliźniaki jednojajowe mogą się różnić?
- 4.Czy bliźniaki jednojajowe mają takie same linie papilarne?
- 5.Jakie jest prawdopodobieństwo ciąży z bliźniakami jednojajowymi?
- 6.Bliźniaki jednojajowe a dwujajowe
Jak powstają bliźniaki jednojajowe?
Bliźniaki jednojajowe (inaczej nazywane monozygotycznymi lub identycznymi) rozwijają się, jeśli w pierwszych dniach od poczęcia dojdzie do podziału zapłodnionej przez plemnik komórki jajowej na dwa osobne zarodki.
Monozygotyczne bliźnięta dziedziczą więc ten sam materiał genetyczny pochodzący od rodziców. Dlatego warunkowane przez DNA w sposób bezpośredni cechy (np. kolor oczu, kręcone lub proste włosy, predyspozycje genetyczne do niektórych chorób) są u bliźniąt jednojajowych z reguły takie same.
Czy bliźnięta jednojajowe mają taką samą płeć i grupę krwi?
Rozwój biologicznych cech płciowych warunkowany jest przez obecność określonych chromosomów płciowych, stanowiących część uzyskanego od rodziców materiału genetycznego. Dlatego bliźnięta jednojajowe niemal zawsze mają tę samą płeć. Zdarzają się wyjątki, choć są one niezwykle rzadkie (do tej pory na świecie opisano zaledwie kilkadziesiąt przypadków). Sytuacje takiego nietypowego dziedziczenia mogą wystąpić np. przy obecności mutacji genetycznej w obrębie chromosomów warunkujących płeć.
Bliźnięta jednojajowe co do zasady zawsze mają również identyczną grupę krwi. Jest to również cecha warunkowana przez otrzymany od rodziców materiał genetyczny.
Czy bliźniaki jednojajowe mogą się różnić?
Mimo początkowej identyczności DNA, z czasem ujawniają się różnice w cechach bliźniąt jednojajowych, zarówno dotyczące wyglądu, jak i osobowości. Mają na nie wpływ czynniki środowiskowe. Istotną rolę odgrywają zmiany w tzw. ekspresji genów, które zachodzą na przestrzeni całego życia - warunki oddziałujące na daną osobę mogą hamować lub powodować aktywację niektórych genów. W rezultacie nawet przy obecności tego samego materiału genetycznego, bliźnięta jednojajowe mogą różnić się pod kątem niektórych cech.
Czy bliźniaki jednojajowe mają takie same linie papilarne?
Ciekawostką może być fakt, że na świecie nie występują dwie osoby o takim samym układzie linii papilarnych. Pomimo oddziedziczenia tego samego materiału genetycznego, bliźniaki jednojajowe nie są w tym przypadku wyjątkiem. Uważa się, że na układ linii papilarnych, poza genami, w bardzo złożony sposób wpływają czynniki oddziałujące na dziecko w życiu płodowym.
Na razie mechanizmy powstawania unikalnego wzoru linii papilarnych nie zostały w pełni wyjaśnione przez naukowców. Istnieje kilka teorii na ten temat. Jedna z nich mówi, że znaczenie w formowaniu się kształtu linii papilarnych odgrywa m.in. nacisk na komórki skóry wywołany przez ruchy wykonywane przez dziecko na etapie ich tworzenia się (czyli w przede wszystkim między 13. i 17. tygodniem ciąży). Wyjaśniałoby to różnice we wzorze linii papilarnych widoczne u bliźniąt jednojajowych.
Jakie jest prawdopodobieństwo ciąży z bliźniakami jednojajowymi?
Na świecie w wyniku około 1 na 100 porodów rodzi się więcej niż jedno dziecko. Prawdopodobieństwo urodzenia się bliźniąt jednojajowych jest niewielkie - ocenia się je na 0,4%. Znacznie częściej w ciąży wielopłodowej rozwijają się bliźnięta dwujajowe.
Bliźniaki jednojajowe a dwujajowe
W odróżnieniu od bliźniąt jednojajowych, bliźniaki dwujajowe:
- Różnią się znacząco pod kątem materiału genetycznego – podobnie jak dzieci tej samej pary z różnych ciąż,
- Wyglądają inaczej, zazwyczaj znacznie łatwiej jest je od siebie odróżnić,
- Mogą być odmiennej płci, a nawet mieć różne grupy krwi.
Oceny tego, czy poczęte zostały bliźnięta jednojajowe czy dwujajowe, można dokonać już na podstawie USG wykonywanego w I trymestrze ciąży.
Źródła:
- Szukalski P. (2014) Urodzenia wielorakie, Demografia i Gerontologia Społeczna. Biuletyn Informacyjny, 10, dostęp: https://dspace.uni.lodz.pl/bitstream/handle/11089/5579/2014-10%20Urodzenia%20wielorakie.pdf?sequence=1&isAllowed=y.
- Twins Trust Expecting more than one baby. Identical or non-identical?, dostęp: https://twinstrust.org/information/pregnancy-and-birth/finding-out/identical-or-non-identical.html.
- Root E., Tonismae T. (2024) Multiple Birth Delivery, National Library of Medicine, StatPearls, dostęp: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK599524/.
- The American College of Obstetricians and Gynecologists (2021) Multiple Pregnancy. Frequently Asked Questions, dostęp: https://www.acog.org/patient-resources/faqs/pregnancy/multiple-pregnancy).
- Glover J. D., Sudderick Z. R., Bo-Ju Shih B. i wsp. (2023) The developmental basis of fingerprint pattern formation and variation, Cell, 186(5): 940-956, dostęp: https://www.cell.com/cell/fulltext/S0092-8674(23)00045-4.