Rumień zakaźny u dzieci – objawy, leczenie i najważniejsze pytania rodziców

Rumień zakaźny – choroba wirusowa wieku dziecięcego

Rumień zakaźny, inaczej nazywany piątą chorobą, jest schorzeniem wywołanym przez zakażenie parwowirusem B19. Zdecydowanie częściej rozpoznaje się je u dzieci niż dorosłych. Może jednak wystąpić w każdym wieku. Na przestrzeni roku kalendarzowego szczyt zachorowalności przypada na miesiące wiosenne i wczesnoletnie.

Do zakażenia parwowirusem B19 dochodzi najczęściej drogą kropelkową. Człowiek jest jedynym źródłem zakażenia. Wirus jest obecny w wydzielinie dróg oddechowych zakażonej osoby. Wirusy rozsiewane są w związku z katarem czy kichaniem, a także np. podczas mówienia, nawet przez chorych bez żadnych objawów. Do zachorowania nie jest konieczny bezpośredni kontakt. Drobnoustroje rozprzestrzeniają się na różnych powierzchniach i mogą wnikać do organizmu, kiedy dotkniemy ich, a następnie przeniesiemy w okolice oczu, ust lub nosa.

Chorobę da się przenieść także drogą wertykalną (z matki na dziecko, za pośrednictwem łożyska) oraz przez zakażone preparaty krwi lub osocza (jednak takie sytuacje mają miejsce znacznie rzadziej).

Objawy rumienia zakaźnego u dzieci

Okres wylęgania, czyli czas od momentu zakażenia parwowirusem B19 do wystąpienia pierwszych symptomów choroby, trwa zazwyczaj od 4 do 14 dni. Po tym czasie mogą (choć nie muszą – 25 % zakażeń ma przebieg bezobjawowy) być zauważalne niespecyficzne objawy, takie jak:

• Gorączka lub stan podgorączkowy,
• Katar,
• Ból gardła,
• Ból głowy,
• Nudności o niskim stopniu nasilenia,
• Biegunka.

Powyższe dolegliwości występują zwykle przez kilka dni przed wystąpieniem charakterystycznego objawu choroby, czyli wysypki w postaci jasno- lub sinoczerwonego rumienia. Najczęściej widoczna jest ona najpierw na twarzy (a konkretnie policzkach), gdzie kształtem typowo przypomina motyla. Następnie wysypka pojawia się na kończynach górnych , dolnych – powierzchnie wyprostne, bez dłoni i stop, tułowiu, ma charakter plamek zlewających się w siateczkę, Wysypka nasila się pod wpływem bodźców termicznych – słońce, kąpiel, wysiłek fizyczny.

U dorosłych dość często (szacuje się, że u około 1/3 osób) przebieg rumienia zakaźnego jest całkowicie bezobjawowy. Rzadko mamy do czynienia z wysypką. Bardziej typowo doświadczane są natomiast dolegliwości w postaci bólu i sztywności stawów.

Jak rozpoznaje się rumień zakaźny u dziecka?

Rumień zakaźny rozpoznawany jest zazwyczaj na podstawie oceny występujących objawów. Diagnozę można potwierdzić wykonując badanie krwi na obecność specyficznych przeciwciał wytwarzanych przez organizm w efekcie zakażenia. Testów nie przeprowadza się jednak rutynowo z uwagi na brak wpływu rozpoznania tej choroby na zastosowanie określonego leczenia (w większości przypadków). W praktyce wykonuje się je w przypadku podejrzenia zakażenia u kobiety w ciąży w celu zachowania szczególnej położniczej czujności.

Leczenie rumienia zakaźnego u dzieci

Rumień zakaźny jest chorobą o samoograniczającym się przebiegu. Oznacza to, że ustępuje bez żadnej interwencji. Typowo leczenie ma charakter wspomagający, stosuje się je jedynie w celu łagodzenia objawów, takich jak gorączka, ból głowy czy ból stawów – o ile dolegliwości są obecne. W takich sytuacjach dzieciom można podawać paracetamol. Zaleca się także odpoczynek i picie dużej ilości płynów. Należy unikać nadmiernej ekspozycji na słońce oraz przegrzania organizmu – te czynniki mogą nasilać zmiany skórne występujące u osoby z rumieniem, a także powodować ich nawroty.

Rumień zakaźny u dzieci – możliwe powikłania

Rumień zakaźny w zdecydowanej większości przypadków ma łagodny przebieg i nie wiąże się z występowaniem żadnych powikłań. Objawy typowo przemijają, nie powodując trwałych zmian. Ryzyko komplikacji obserwuje się u osób z zaburzeniami odporności i schorzeniami hematologicznymi. Powikłania mogą wystąpić także u dzieci zakażonych w czasie życia płodowego, za pośrednictwem łożyska.

Jak zapobiegać rumieniowi zakaźnemu?

Zapobieganie rumieniowi zakaźnemu nie jest łatwe z uwagi na wysoką zakaźność parwowirusa B19. Profilaktykę utrudnia często występujący całkowity brak objawów u osób rozprzestrzeniających infekcję lub późne pojawienie się charakterystycznego rumienia (zauważany jest on najwcześniej po kilku dniach od momentu, gdy chory może już zakażać innych).

Podstawowymi sposobami na zapobieganie rozwojowi rumienia zakaźnego są:

• Unikanie osób, które wykazują objawy choroby, w tym niespecyficzne objawy grypopodobne,
• Częste mycie rąk wodą z mydłem,
• Dezynfekcja często dotykanych przedmiotów i powierzchni,
• Unikanie dotykania oczu, nosa i ust.

Dotychczas nie została opracowana szczepionka przeciwko rumieniowi zakaźnemu.

Rumień zakaźny w ciąży – czy może wpływać na zdrowie dziecka?

Ciąża jest okresem, w którym należy szczególnie chronić się przed zachorowaniem na rumień zakaźny. Istnieje około 30% ryzyka przeniesienia wirusa z zainfekowanej mamy na płód. Może do tego dojść nawet, jeśli u kobiety nie występują objawy wskazujące na wystąpienie choroby.

Eksperci oceniają, że rokowania dla zakażonych wewnątrzmacicznie dzieci są dobre, u większości z nich nie dochodzi do powikłań. Istnieje jednak nieduże prawdopodobieństwo pojawienia się komplikacji w postaci ciężkiej niedokrwistości płodowej i poronienia lub urodzenia martwego dziecka. Ryzyko powikłań ocenia się jako najwyższe, jeśli do zakażenia dojdzie na przełomie 1. i 2. trymestru ciąży (między 12. i 17. tygodniem). Prawdopodobieństwo utraty ciąży wynikające z wystąpienia rumienia zakaźnego zmniejsza się na przestrzeni 2. trymestru, w 3. trymestrze jest już bardzo małe.

W przypadku podejrzenia infekcji parwowirusem B19, u kobiety ciężarnej wykonuje się badania krwi w celu potwierdzenia diagnozy. W przypadku rozpoznania świeżego zakażenia, stosuje się wzmożoną obserwację, obejmującą przede wszystkim badania USG wykonywane co 1-2 tygodnie przez okres 2 lub 3 miesięcy.

Nie istnieje leczenie, które pozwala eliminować zakażenie, jednak monitorowanie płodu pozwala wcześnie wykryć ewentualne nieprawidłowości i zastosować interwencję w postaci wcześniejszego zakończenia ciąży, jeśli zaistnieje taka konieczność dla ratowania zdrowia i życia dziecka.

Rumień zakaźny – częste pytania rodziców

Poniżej odpowiadamy na dodatkowe, często pojawiające się wśród rodziców pytania dotyczące m.in. przebiegu i objawów rumienia zakaźnego u dzieci.

Jak długo utrzymują się objawy rumienia zakaźnego?

Objawy ogólne pojawiające się w przebiegu rumienia zakaźnego zazwyczaj trwają kilka dni, do około tygodnia. Wysypka ustępuje zwykle w ciągu od 1 do 3 tygodni od momentu pierwszego wystąpienia. Rzadko zdarza się, by objawy u dzieci utrzymywały się dłużej. W tym okresie możliwe jest blednięcie i nawracanie wysypki.

U dorosłych czasami mamy natomiast do czynienia z sytuacją, gdy choroba wywołuje ból i sztywność stawów, które nie ustępują wraz z innymi objawami rumienia zakaźnego – mogą dalej być odczuwane jeszcze przez wiele tygodni. Nie dochodzi jednak trwałych uszkodzeń i w końcu dolegliwości ustępują, podobnie jak inne objawy wywołane przez tę chorobę.

Czy wysypka przy rumieniu zakaźnym swędzi?

Wysypka pojawiająca się w przebiegu rumienia zakaźnego zazwyczaj nie swędzi. Zdarzają się jednak przypadki występowania świądu, szczególnie w grupie dzieci poniżej 10. roku życia.

Kiedy osoba chora na rumień może zarażać?

Okres, kiedy chory może rozsiewać wirusa i powodować zakażenia u innych trwa typowo od 5 do 15 dni od momentu wniknięcia drobnoustroju do organizmu, w fazie, kiedy jeszcze nie ma objawów chorobowych lub na początku objawów grypopodobnych. Zainfekowana osoba przenosi wirusy na innych jeszcze zanim pojawią się u niej objawy. Utrzymywanie się dolegliwości lub zmian skórnych nie oznacza natomiast, że rozprzestrzenianie choroby trwa dłużej. W czasie wystąpienia wysypki nie stwierdza się już wydalania wirusa, więc w chwili ustalenia rozpoznania dziecko, jeśli tylko ma dobre samopoczucie, nie musi być izolowane.

Ile razy można chorować na rumień zakaźny?

Bardzo rzadko zdarza się, by jedna osoba zachorowała więcej niż raz w trakcie całego życia. Przebycie rumienia zakaźnego powoduje wytworzenie przeciwciał, które chronią przed ponownym rozwojem infekcji.

Źródła:

1. Syed H. A., Waymack J. R. (2025) Erythema Infectiosum, National Library of Medicine, StatPearls, dostęp: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK513309/.
2. Organization of Teratology Information Specialists (2023) Fifth disease (erythema infectiosum), National Library of Medicine, MotherToBaby Fact Sheets, dostęp: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK582705/.
3. National Health Service (2024) Slapped cheek syndrome, dostęp: https://www.nhs.uk/conditions/slapped-cheek-syndrome/.
4. National Health Service (2024) Parvovirus B19 during pregnancy, Maternity information factsheet, dostęp: https://www.uhs.nhs.uk/Media/UHS-website-2019/Patientinformation/Pregnancyandbirth/Parvovirus-B19-during-pregnancy-3648-PIL.pdf.
5. Hermyt E., Jęda-Golonka A., Zmarzły N. i wsp. (2019) Zakażenie parwowirusem B19 w okresie ciąży – problem nie tylko dla ginekologa, Pediatria i Medycyna Rodzinna, 15(3): 240-245, dostęp: https://pimr.pl/assets/pdf/artykuly/240-245_Paediatrics_&_Family_Medicine_3.2019_Hermet_Parwowirus_PL.pdf.