Adenowirus u dzieci – jak rozpoznać i kiedy udać się do lekarza?

Adenowirus – co to jest?

Adenowirusy stanowią liczną grupę drobnoustrojów o podobnej budowie, wśród których wyróżnia się kilkadziesiąt serotypów mających zdolność do wywoływania infekcji u ludzi. U zakażonej osoby mogą pojawić się objawy związane z zaburzeniami w obrębie dróg oddechowych, przewodu pokarmowego, oczu, układu moczowego, rzadziej również innych układów narządów.

Infekcje adenowirusami dotykają osób w każdym wieku, jednak zauważalne dolegliwości związane z infekcją najczęściej występują u dzieci - w szczególności uczęszczających do żłobków i przedszkoli maluchów w wieku od 6 miesięcy do 5 lat. Uważa się, że większość zakażeń u osób z dojrzałym i prawidłowo funkcjonującym układem odpornościowym ma przebieg bezobjawowy. Do infekcji może dochodzić na przestrzeni całego roku, jednak najwięcej przypadków odnotowuje się zimą oraz wczesną wiosną.

Jak można zakazić się adenowirusem?

Do infekcji adenowirusem dochodzi drogą kropelkową, często przez bezpośredni kontakt z osobą zakażoną. Człowiek jest jedynym źródłem zakażenia. Następują one również za sprawą wirusów rozprzestrzenianych przez chorego w powietrzu, na powierzchniach w otoczeniu i użytkowanych przedmiotach. Cząsteczki drobnoustrojów są często przenoszone dłońmi w okolice oczu, ust oraz nosa i wnikają poprzez błony śluzowe do wewnątrz organizmu. Niektóre typy adenowirusa są również rozsiewane przez kał zakażonej osoby (do infekcji dorosłego może dojść np. podczas zmiany pieluchy dziecka). Adenowirusy uznaje się za bardzo zakaźne drobnoustroje. Zakaźność trwa 10-14 dni od wystąpienia objawów.

Okres wylęgania, czyli czas od momentu wniknięcia cząstek wirusa do organizmu do wystąpienia objawowej infekcji to typowo od 2 do 14 dni. Drobnoustroje mogą być rozsiewane także przez osoby, które nie wykazują symptomów choroby.

Objawy zakażenia adenowirusem u dzieci

Adenowirusy mogą wnikać do różnych tkanek i w związku z tym powodować szerokie spektrum objawów. Najczęściej obserwowane w przebiegu infekcji symptomy przypominają dolegliwości obecne przy przeziębieniu. U dzieci zakażonych adenowirusami mogą występować:

• Gorączka,
• Katar i zatkany nos,
• Kaszel,
• Ból gardła.

Czasami na skutek infekcji dochodzi do zapalenia ucha środkowego lub do zapalenia migdałków przebiegającego z powiększeniem węzłów chłonnych. Niektóre rodzaje adenowirusów mogą powodować także infekcje żołądkowo-jelitowe. W ich przebiegu obserwowane są objawy, takie jak biegunka, bóle brzucha, nudności i wymioty.

Jedną z postaci infekcji wywoływanej przez adenowirusy jest również zapalenie spojówek. Choroba najczęściej zaczyna się nagle, zajmuje jedno oko, a w ciągu 24-48 godzin dochodzi do rozszerzenia objawów na drugie oko. U dziecka mogą występować wtedy:

• Opuchnięcie i zaczerwienienie powiek,
• Uczucie piasku w oku podczas mrugania,
• Obecność wodnistej wydzieliny z oka,
• Zwiększona wrażliwość na światło,
• Objawy grypopodobne, zwykle o łagodnym stopniu nasilenia (objawy ogólne, niezwiązane z narządem wzroku, występują tylko w niektórych przypadkach adenowirusowego zapalenia spojówek).

Ponadto zdarza się, że mamy do czynienia z infekcjami adenowirusami powodującymi zapalenie pęcherza moczowego. Typowo przebiega ono z krwiomoczem. Rzadko, głównie u osób z upośledzoną odpornością, stwierdza się także przypadki adenowirusowych zakażeń prowadzących do rozwoju zaburzeń w obrębie układu nerwowego, a także narządów, takich jak serce, wątroba czy nerki.

Ile trwają objawy związane z infekcją adenowirusem?

Okres wylęgania choroby – od zarażenia do wystąpienia pierwszych objawów – trwa 5-12 dni. Zakaźność w przypadku zapalenia spojówek utrzymuje się do 2 tyg,, w przypadku objawów ze strony przewodu pokarmowego do 16 dni.

Większość objawów infekcji adenowirusem mija w okresie od kilku dni do 2 tygodni. Warto pamiętać, że wirus może być rozsiewany dalej nawet przez kilka dni po ustąpieniu objawów. W przypadku niektórych rodzajów zakażeń choroba trwa dłużej, np. dolegliwości związane z zapaleniem spojówek zwykle utrzymują się przez 3-4 tygodnie.

Diagnostyka zakażenia adenowirusem

Rozpoznanie infekcji wirusowej stawiane jest zazwyczaj na podstawie oceny występujących objawów. Szczegółowej diagnostyki czynnika wywołującego zakażenie nie przeprowadza się rutynowo w przypadku, gdy mamy do czynienia z objawami przypominającymi przeziębienie lub objawami zakażenia układu pokarmowego. Wykrycie określonego wirusa typowo nie wpływa na sposób leczenia.

Badania pozwalające określić rodzaj infekcji mogą być potrzebne w przypadku obserwacji nasilonych lub przedłużających się objawów, a także przy występowania ognisk epidemicznych, np. w szkołach, na koloniach, w szpitalach, czy w innych większych skupiskach osób.

Zakażenie adenowirusem da się potwierdzić dzięki badaniom laboratoryjnym wymazu z dróg oddechowych lub oka, a także na podstawie testów próbki krwi lub moczu (wybór odpowiedniego rodzaju materiału do badania zależy m.in. od rodzaju infekcji). W przypadku zakażeń obejmujących drogi oddechowe, w diagnostyce przydatny może być szybki test kasetkowy, czyli tzw. test combo. Pozwala on za pomocą jednego badania stwierdzić obecność lub brak antygenów różnych wirusów (m.in. wirusa wywołującego COVID-19, grypę A i B, wirusa RSV powodującego przeziębienie oraz adenowirusa).

Leczenie zakażenia adenowirusem u dzieci

Nie opracowano dotychczas leków, które pomagałyby zwalczać adenowirusy. Trzeba zaznaczyć, że antybiotyki nie są skuteczne w przypadku infekcji tymi drobnoustrojami. Leczenie ma więc charakter objawowy.

Zaleca się przede wszystkim odpoczynek. Jeśli występują gorączka lub dolegliwości bólowe, można zastosować paracetamol. Wykorzystywane są również leki łagodzące kaszel i ból gardła. Warto skonsultować się z lekarzem przed zastosowaniem u dziecka leków dostępnych bez recepty -szczególnie dotyczy to maluchów w pierwszych latach życia.

W przebiegu infekcji adenowirusami ważne jest dbanie o nawodnienie organizmu. Ma to znaczenie przede wszystkim w przypadku, gdy występuje podwyższona temperatura ciała, a także objawy, takie jak biegunka i wymioty. Na odpowiednią podaż płynów należy zwrócić szczególną uwagę w leczeniu zakażenia adenowirusem u niemowlaka i małego dziecka. Maluchy są w największym stopniu narażone na ciężkie odwodnienie i wynikające z niego powikłania.

Kiedy udać się do lekarza?

Warto zasięgnąć porady lekarskiej zawsze, gdy niepokoisz się stanem zdrowia swojej pociechy. Konsultacja z pediatrą jest zalecana w szczególności, jeśli zauważasz u dziecka:

• Wysoką gorączkę lub gorączkę, która utrzymuje się dłużej niż 5 dni,
• Trudności w oddychaniu,
• Objawy zapalenia spojówek,
• Ból w klatce piersiowej,
• Zmęczenie, apatię,
• Obecność wydzieliny sączącej się z ucha,
• Zmniejszenie częstotliwości i ilości wydalanego moczu, ciemny mocz, suchość warg i języka, płacz bez łez u małego dziecka - objawy wskazujące na odwodnienie organizmu,
• Obecność krwi w moczu,
• Problemy z karmieniem – w przypadku niemowlaka lub małego dziecka.

Czy zakażenie adenowirusem jest groźne?

W zdecydowanej większości przypadków infekcje adenowirusem u dzieci i osób dorosłych mają łagodny przebieg i ustępują samoistnie, nie powodując powikłań. Groźne dla zdrowia postacie zakażeń obserwuje się przede wszystkim u osób z zaburzeniami odporności, np. przyjmujących leki immunosupresyjne po przeszczepieniu narządu.

Jak zapobiegać zakażeniom adenowirusem?

Profilaktyka infekcji adenowirusowych opiera się na przestrzeganiu kilku podstawowych zasad higieny:

• Częstym myciu rąk wodą z mydłem i przypominaniu o tym dziecku,
• Regularnej dezynfekcji dotykanych powierzchni,
• Częstym praniu pościeli i ręczników w wysokiej temperaturze,
• Unikaniu dotykania okolic nosa, ust i oczu.

Źródła:

1. Centers for Disease Control and Prevention (2024) About Adenovirus, dostęp: https://www.cdc.gov/adenovirus/about/index.html.
2. Katz S., Tesini B. L. (2024) Adenovirus Infections, MSD Manual Professional Version, dostęp: https://www.msdmanuals.com/professional/infectious-diseases/respiratory-viruses/adenovirus-infections.
3. Usman N., Suarez M. (2023) Adenoviruses, National Library of Medicine, StatPearls, dostęp: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK559072/.
4. Otto R. W. (2022) Adenovirus Infections in Infants and Children, American Academy of Pediatrics, dostęp: https://www.healthychildren.org/English/health-issues/conditions/infections/Pages/Adenovirus-Infections.aspx.
5. National Health Service (2023) Adenoviral conjunctivitis. Information for patients, relatives and carers, dostęp: https://www.imperial.nhs.uk/-/media/website/patient-information-leaflets/ophthalmology/adenoviral-conjunctivitis.pdf?rev=6b21ef5ab18148a7b9a8e10e3138b14f&sc_lang=en.