Krzywa cukrowa w ciąży – kiedy się ją robi i jakie są normy?

Co to jest krzywa cukrowa?

Krzywa cukrowa jest badaniem wykonywanym w diagnostyce zaburzeń gospodarki węglowodanowej i cukrzycy. Inaczej określa się ją jako krzywą glikemiczną lub test doustnego obciążenia glukozą (w skrócie OGTT, z angielskiego od oral glucose tolerance test). Badanie wykonuje się, by ocenić, jak organizm reaguje na podanie wysokiej dawki szybko wchłaniającego się cukru (glukozy). Test pozwala stwierdzić, czy naturalne mechanizmy regulowania stężenia glukozy we krwi działają prawidłowo.

Kiedy wykonuje się krzywą cukrową u kobiet w ciąży?

Krzywa cukrowa należy do badań wykonywanych rutynowo u kobiet w ciąży. U zdrowych pacjentek, bez czynników ryzyka cukrzycy, przeprowadza się je jeden raz, w 24.-28. tygodniu ciąży.

Lekarz może zlecić wykonanie badanie już wcześniej (w chwili pierwszego zgłoszenia się na wizytę po rozpoznaniu ciąży lub do 10. tygodnia), jeśli kobieta obciążona jest dużym ryzykiem wystąpienia cukrzycy ciążowej. Do czynników zwiększających prawdopodobieństwa rozwoju zaburzeń gospodarki węglowodanowej w czasie ciąży należą przede wszystkim:

• Wiek powyżej 40. roku życia,
• Nadwaga lub otyłość w momencie zajścia w ciążę,
• Cukrzyca w wywiadzie rodzinnym (w szczególności u rodziców lub rodzeństwa),
• Wystąpienie cukrzycy ciążowej w poprzednich ciążach,
• Urodzenie dziecka o masie ciała powyżej 4000 g w poprzednich ciążach.

Jeśli w wykonanym na początku ciąży badaniu krzywej cukrowej u kobiety z czynnikami ryzyka wynik jest prawidłowy, test przeprowadza się ponownie standardowo w 24.-28. tygodniu ciąży.

U kobiet ciężarnych bez czynników ryzyka cukrzycy w pierwszych tygodniach ciąży (zamiast krzywej cukrowej) przeprowadza się oznaczenie glukozy we krwi na czczo. Natomiast jeśli w tym rutynowym badaniu pacjentka uzyska nieprawidłowy wynik w zakresie 92-125 mg/dl, zleca się dodatkowo pilne wykonanie krzywej cukrowej.

Jak przygotować się do badania krzywej cukrowej?

Przygotowanie do badania nie jest skomplikowane, ale ma duże znaczenie dla uzyskania miarodajnych rezultatów. Upewnij się, że przestrzegasz poniższych zasad, aby wynik krzywej cukrowej był wiarygodny:

• W dniach poprzedzających badanie nie wprowadzaj znaczących zmian w swoim sposobie żywienia; staraj się nie jeść ani zbyt mało, ani za dużo; nie unikaj produktów, które normalnie jesz, w tym żywności uznawanej za niezdrową, np. słodyczy – jeśli na co dzień często zdarza Ci się spożywać tego rodzaju produkty,
• Nie podejmuj intensywnej aktywności fizycznej w dniu poprzedzającym badanie oraz w dniu badania,
• Na badanie zgłoś się rano, po całonocnym odpoczynku, na czczo (zachowaj przynajmniej 8-godzinny odstęp od spożycia ostatniego posiłku),
• W dniu badania możesz spożywać wodę w umiarkowanej ilości w celu ugaszenia pragnienia; nie pij żadnych innych napojów, w szczególności zawierających cukier.

Na krzywą cukrową mogą wpływać również picie alkoholu oraz palenie papierosów w dobie poprzedzającej wykonanie testu – choć oczywiście z tych używek tak czy inaczej zaleca się zrezygnować kobietom w ciąży. Badania nie przeprowadza się w czasie infekcji oraz podczas antybiotykoterapii.

Do wykonania krzywej cukrowej w ramach NFZ potrzebne jest ważne skierowanie. Test można wykonać również prywatnie, koszt to około 50-70 zł (w cenie zazwyczaj uwzględnia się już potrzebny do badania roztwór glukozy, choć warto upewnić się, że jest on zapewniany przez placówkę). Trzeba pamiętać, że test obciążenia glukozą powinno się wykonywać jedynie na zlecenie lekarza.

Ile trwa badanie krzywej cukrowej?

Na badanie krzywej cukrowej zarezerwuj sobie nieco ponad 2 godziny – tyle trwa przeprowadzenie testu od momentu wypicia roztworu glukozy. Badanie poprzedzone jest bardzo krótkim wywiadem z pacjentką, a dodatkowo przez kilka minut po ostatnim pobraniu krwi w 120. minucie zaleca się pozostać w placówce medycznej, w pozycji siedzącej.

Jak się robi badanie krzywej cukrowej w ciąży?

Badanie krzywej cukrowej u kobiety w ciąży wygląda zazwyczaj następująco:

1. Pacjentka zgłasza się na badanie na czczo, w godzinach porannych.
2. Po krótkim wywiadzie medycznym pielęgniarka wykonuje pierwsze pobranie krwi poprzez nakłucie żyły łokciowej (jest to standardowe pobranie krwi, jak do wielu innych badań, np. morfologii).
3. Pielęgniarka przygotowuje roztwór glukozy dla pacjentki przez wymieszanie 75 g glukozy w 200-300 ml wody.
4. Kobieta ciężarna wypija roztwór glukozy. Najlepiej, by robiła to małymi łykami, w ciągu kilku minut. Wypicie tak dużej ilości glukozy, szczególnie zbyt szybko, może prowadzić do silnych nudności, a nawet wymiotów (w sytuacji wystąpienia wymiotów badanie jest przerywane i podejmuje się kolejną próbę w innym terminie).
5. Po wypiciu glukozy pacjentka czeka przez godzinę w placówce medycznej, w pozycji siedzącej, unikając aktywności fizycznej (wysiłek wpływa na stężenie glukozy we krwi, a więc zmniejsza wiarygodność wyników badania).
6. W 60. minucie pobierana jest druga próbka krwi.
7. Pacjentka ponownie oczekuje przez godzinę, również unikając aktywności fizycznej.
8. W 120. minucie pobierana jest trzecia (ostatnia) próbka krwi.
9. Pacjentce zaleca się dla bezpieczeństwa pozostać przez kilka minut w pozycji siedzącej przed opuszczeniem placówki.

Normy badania krzywej cukrowej w ciąży

Za prawidłowe wyniki w 3-punktowej krzywej cukrowej przeprowadzonej z roztworem 75 g glukozy uznaje się:

• Na czczo - wartość poniżej 92 mg/dl (czyli poniżej 5,1 mmol/l),
• W 60. minucie po spożyciu roztworu – wartość nieprzekraczającą 180 mg/dl (czyli 10,0 mmol/l),
• W 120. minucie po spożyciu roztworu – wartość poniżej 153 mg/dl (czyli 8,5 mmol/l).

Jeśli przynajmniej jeden z uzyskanych wyników jest powyżej normy, u kobiety stwierdza się cukrzycę ciążową.

Nieprawidłowy wynik badania krzywej cukrowej – co dalej?

Z nieprawidłowym wynikiem badania krzywej cukrowej należy zgłosić się do lekarza, który zlecił wykonanie testu. Kobietę z rozpoznaną na podstawie tego badania cukrzycą ciążową kieruje się zazwyczaj do ośrodka referencyjnego, który zapewnia kompleksową opiekę diabetologiczno-położniczą. Dobra kontrola stężenia glukozy we krwi poprzez odpowiednią dietę, aktywność fizyczną, a w niektórych przypadkach także insulinoterapię, ma znaczenie dla przebiegu ciąży i zdrowia dziecka oraz mamy.

Warto wiedzieć, że w sytuacji, gdy cukrzyca rozpoznana jest po raz pierwszy w czasie ciąży, zwykle dochodzi do powrotu stężeń glukozy do normy po urodzeniu dziecka. Kobieta musi jednak pamiętać, że w takim przypadku istnieje u niej zwiększone ryzyko rozwoju cukrzycy w kolejnych latach. Zaleca się więc już w czasie ciąży wdrożyć zmiany trybie życia, a następnie kontynuować ich stosowanie długoterminowo, również po narodzinach dziecka.

Źródła:

1. Polskie Towarzystwo Diabetologiczne (2023) Zalecenia kliniczne dotyczące postpowania u osób z cukrzycą – 2024, Current Topics in Diabetes, 4(3,4): 1-158, dostęp: https://ptdiab.pl/zalecenia-ptd/zalecania-aktywni-czlonkowie-2024.
2. Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej (2023) Obwieszczenie Ministra Zdrowia z dnia 9 czerwca 2023 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie standardu organizacyjnego opieki okołoporodowej, dostęp: https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20230001324.
3. Eyth E., Basit H., Swift C. J. (2023) Glucose Tolerance Test, National Library of Medicine, StatPearls, dostęp: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK532915/.
4. Institute for Quality and Efficiency in Health Care (2023) In brief: What do glucose tolerance tests involve?, InformedHealth.org, dostęp: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK279331/.
5. Quintanilla Rodriguez B. S., Vadakekut E. S., Mahdy H. (2024) Gestational Diabetes, National Library of Medicine, StatPearls, dostęp: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK545196/.
6. National Health Service (2022) Gestational diabetes, dostęp: https://www.nhs.uk/conditions/gestational-diabetes/.
7. Friel L. A., Goje O. (2025) Diabetes Mellitus in Pregnancy, Merck Manual Professional Version, dostęp: https://www.merckmanuals.com/en-ca/professional/gynecology-and-obstetrics/pregnancy-complicated-by-disease/diabetes-mellitus-in-pregnancy.