Cholestaza ciążowa - czym jest? Przyczyny, objawy, leczenie

6 min
choroba_watroby_ciaza

Cholestaza ciążowa jest najczęstszą chorobą wątroby rozpoznawaną w czasie ciąży. Dotyczy 1-2 % wszystkich ciąż. Schorzenie typowo ustępuje samoistnie po porodzie i nie wiąże się z istotnym ryzykiem dla zdrowia matki, ale może prowadzić do wystąpienia poważnych powikłań u dziecka. W poniższym artykule prezentujemy podstawowe informacje o objawach, sposobach leczenia i możliwych skutkach cholestazy ciężarnych.

choroba_watroby_ciaza
choroba_watroby_ciaza

Cholestaza ciążowa – co to jest?

Cholestaza to stan w którym dochodzi do zablokowania odpływu żółci z wątroby. Może do niego dochodzić z przyczyn zewnątrzwątrobowych np. kamień w przewodach żółciowych lub z przyczyn wewnątrzwątrobowych,

Cholestaza ciążowa, określana częściej w terminologii medycznej jako wewnątrzwątrobowa cholestaza ciężarnych, jest jednym z powikłań ciąży. Najczęściej rozwija się w 3. trymestrze, rzadziej rozpoznaje się ją już w 2. trymestrze. Polega na występowaniu zaburzeń w transporcie żółci (substancji potrzebnej do trawienia i wchłaniania tłuszczów) w obrębie komórek wątroby kobiety ciężarnej.

Efektem tego zjawiska jest przemieszczanie się składników żółci (przede wszystkim kwasów żółciowych) do krwiobiegu matki. Podwyższenie się ich stężenia we krwi typowo objawia się świądem skóry. Kwasy żółciowe przedostają się także do krążenia płodowego i płynu owodniowego. Uważa się, że narażenie na wysoki poziom tej substancji może negatywnie wpływać na stan rozwijającego się dziecka.

Wewnątrzwątrobowa cholestaza ciężarnych jest chorobą odwracalną, charakterystyczną dla okresu ciąży. U zdecydowanej większości kobiet zaburzenia szybko ustępują po porodzie.

Przyczyny cholestazy ciężarnych

Przyczyny rozwoju cholestazy ciążowej nie zostały w pełni poznane. Za czynniki, które prawdopodobnie mają udział w rozwoju choroby uznaje się wpływ hormonów ciążowych oraz zmiany w składzie żółci następujące po poczęciu dziecka. Istotne znaczenie w pojawieniu się cholestazy ciężarnych przypisuje się również czynnikom genetycznym. Uważa się, że obecność mutacji w obrębie genów, dzięki którym powstają białka uczestniczące w transporcie i wydzielaniu żółci, może predysponować do rozwoju zaburzeń.

Ponadto naukowcy zidentyfikowali sytuacje, w których istotnie częściej dochodzi do rozwoju cholestazy ciążowej. Do czynników ryzyka należą:

  • Ciąża mnoga,
  • Wcześniejsze zaburzenia w obrębie wątroby u ciężarnej, np. występowanie zapalenia wątroby typu C,
  • Ciąża u kobiety powyżej 35. roku życia,
  • Ciąża następująca w wyniku zapłodnienia in vitro (ma to związek z przyjmowaniem dużych dawek leków obciążających wątrobę),
  • Cholestaza ciążowa występująca u bliskich członków rodziny, np. mamy, babci, siostry,
  • Przebycie cholestazy ciężarnych w poprzedniej ciąży – wiąże się z około 60% ryzykiem nawrotu (natomiast jeśli choroba miała bardzo duży stopień nasilenia, ryzyko wystąpienia w kolejnej ciąży wzrasta nawet do 90%),
  • Obecność niepowściągliwych wymiotów w 1. trymestrze ciąży.

Objawy cholestazy ciążowej

Głównym objawem cholestazy ciężarnych jest świąd skórny. Doświadcza go aż 98% pacjentek z tą chorobą. Najczęściej zaczyna być odczuwany po 28. tygodniu ciąży. Dolegliwość pojawia się jako skutek drażnienia zakończeń nerwowych przez gromadzące się w tkance podskórnej sole kwasów żółciowych. Początkowo świąd obejmuje typowo dłonie i stopy. Z czasem może dotyczyć coraz większego obszaru ciała - całych kończyn, a także pleców i brzucha.

Nasilony świąd obserwowany u pacjentek z cholestazą ciążową często prowadzi do zaburzeń snu (typowo ulega nasileniu w nocy). Zdarza się, że znacznie utrudnia także normalne funkcjonowanie w ciągu dnia. Może prowadzić do pojawiania się na skórze przeczosów w następstwie nasilonego drapania.

Wśród dodatkowych objawów, pojawiających się u niektórych kobiet z wewnątrzwątrobową cholestazą ciężarnych, wymienia się:

  • Żółtaczkę – zażółcenie skóry i oczu,
  • Nudności,
  • Brak apetytu,
  • Odbarwienie stolca,
  • Ciemne zabarwienie moczu,
  • Biegunki tłuszczowe.

Cholestaza ciążowa – jakie badania należy wykonać?

Cholestaza ciążowa rozpoznawana jest przede wszystkim na podstawie obecności świądu oraz podwyższonego wyniku badania stężenia kwasów żółciowych we krwi. Przeprowadza się także testy oceniające stan wątroby – AspAt, AlAt i GGTP (te parametry również oceniane są na podstawie próbki krwi i często – choć nie zawsze – mają poziom powyżej normy u kobiet z cholestazą).

Dodatkowe badania mogą obejmować morfologię krwi, ocenę stężenia bilirubiny we krwi, a także profil lipidowy (stężenie triglicerydów oraz poszczególnych typów cholesterolu).

Cholestaza ciążowa – skutki dla dziecka

Pojawienie się cholestazy ciężarnych (szczególnie w przypadku braku odpowiedniego monitorowania i leczenia) wiąże się ze znaczącym zagrożeniem dla zdrowia płodu. Choroba zwiększa ryzyko nagłej wewnątrzmacicznej śmierci dziecka, a także przedwczesnego porodu i problemów zdrowotnych wynikających z wcześniactwa.

Ponadto uważa się, że obecność zwiększonego stężenia kwasów żółciowych[Izabela 1] może prowadzić do zapalenia płuc i obrzęku płuc . W związku z tym u dziecka po urodzeniu dodatkowo wzrasta ryzyko pojawienia się problemów z oddychaniem.

Jak wygląda leczenie cholestazy ciężarnych?

Leczenie farmakologiczne cholestazy ciężarnych, częste monitorowanie stanu dziecka, regularne powtarzanie badań krwi (co najmniej raz na tydzień), a także interwencja w postaci wcześniejszego rozwiązania ciąży w wielu przypadkach pozwala zapobiec wystąpieniu poważnych skutków tej choroby.

Farmakoterapia u kobiet z cholestazą ciężarnych

Głównym lekiem stosowanym u ciężarnych z cholestazą jest kwas ursodeoksycholowy (UDCA), przyjmowany doustnie 2-3 razy na dobę. Jego działanie ma na celu zmniejszenie stężenia kwasów żółciowych we krwi. Może także łagodzić świąd. U części kobiet wskazane jest również podawanie witaminy K.

Rozwiązanie ciąży u kobiet z cholestazą ciążową

Rutynowym postępowaniem u kobiet z wewnątrzwątrobową cholestazą ciężarnych jest wcześniejsze ukończenie ciąży przez indukcję (wywołanie) porodu. Zalecany czas rozwiązania uzależnia się od aktualnego stężenia kwasów żółciowych. Indukcję należy przeprowadzić, jeśli:

  • Po 34. tygodniu wynosi ono 100 µmol/l lub więcej,
  • Po 36. tygodniu ma poziom 40-99 µmol/l,
  • Po 38. tygodniu stężenie kwasów żółciowych wynosi 10-39 µmol/l.

W przypadku innych, dodatkowych wskazań, zamiast indukcji porodu naturalnego wykonywane jest cesarskie cięcie.

Cholestaza ciążowa – dieta

U kobiet z cholestazą ciężarnych zaleca się stosowanie diety lekkostrawnej niskotłuszczowej. Bardzo ważne jest regularne spożywanie niedużych objętościowo posiłków – około 5 dziennie.

Powinny one opierać się o produkty zbożowe o ograniczonej zawartości błonnika pokarmowego, niskotłuszczowe źródła białka (chude mięso, ryby, nabiał o obniżonej zawartości tłuszczu, jaja – w szczególności białka), a także warzywa oraz owoce w formie gotowanej i/lub przetartej. Posiłki należy uzupełniać o niewielki dodatek tłuszczu, najlepiej roślinnego (zaleca się natomiast unikanie smażenia oraz bogatych w tłuszcz przekąsek).

W poniższej tabeli znajdziesz listę produktów, które warto wybierać w diecie przy cholestazie ciążowej wraz z informacjami o rekomendowanej formie ich podawania.

Zrzut ekranu 2025-01-15 125659

Zrzut ekranu 2025-01-15 125455

Czy da się zapobiegać cholestazie ciążowej?

Na ten moment nie ma żadnych potwierdzonych naukowo metod skutecznego zapobiegania cholestazie ciążowej. Zachowawczo lekarze zalecają często pacjentkom obciążonym zwiększonym ryzykiem tej choroby:

  • Suplementację preparatami zawierającymi selen oraz witaminę E,
  • Stosowanie diety nieobciążającej wątroby, w tym wybór w diecie tłuszczów roślinnych zamiast zwierzęcych,
  • W niektórych przypadkach – profilaktyczne przyjmowanie kwasu ursodeoksycholowego.

Źródła:

  1. Karowicz-Bilińska A. (2019) Cholestaza węwnątrzwątrobowa w ciąży, Ginekologia i Perinatologia Praktyczna, 4(1): 16-22, dostęp: https://journals.viamedica.pl/ginekologia_perinatologia_prakt/article/view/62926/48334.
  2. Leszczyńska-Gorzelak B., Oleszczuk J., Marchiniak B. i wsp. (2012) Rekomendacje Zespołu Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego dotyczące postępowania w wewnątrzwątrobowej cholestazie ciężarnych, Ginekologia Polska 83(9): 713-717, dostęp: https://ppm.edu.pl/info/article/UML3cca47d78ca94ef09651e970e3bacd7c/.
  3. Pillarisetty L. S., Sharma A. (2023) Pregnancy Intrahepatic Cholestasis, National Library of Medicine, StatPearls, dostęp: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK551503/.
  4. American Liver Foundation (2023) Intrahepatic Cholestasis of Pregnancy (ICP), dostęp: https://liverfoundation.org/liver-diseases/complications-of-liver-disease/intrahepatic-cholestasis-of-pregnancy-icp/.
  5. Bomba-Opoń D., Drews K., Huras H. i wsp. (2020) Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników dotyczące indukcji porodu. Aktualizacja 2021, Ginekologia i Perinatologia Praktyczna, 5(4): 86-99, dostęp: https://www.ptgin.pl/artykul/rekomendacje-polskiego-towarzystwa-ginekologow-i-poloznikow-dotyczace-indukcji-porodu.
  6. Narodowe Centrum Edukacji Żywieniowej Cholestaza ciążowa, dostęp: https://ncez.pzh.gov.pl/ciaza-i-macierzynstwo/plodnosc-i-ciaza/cholestaza-ciazowa/.

Oceń ten artykuł: