W okresie życia płodowego oraz w wieku niemowlęcym główka dziecka jest bardzo plastyczna i przez to również podatna na zniekształcenia. Najczęściej występującą deformacja jest plagiocefalia – skośnogłowie – może dotyczyć 20-50 % dzieci w wieku 7-12 tyg. Polega na współwystępowania asymetrycznego kaształtu czaszki z jej spłąszczeniem. Dolichocefalia - długogłowiepolegają na jej wydłużeniu i bocznym spłaszczeniu. Z poniższego artykułu dowiesz się więcej o możliwych przyczynach i sposobach postępowania w przypadku rozpoznania dolichocefalii u niemowlaka.
Co znajdziesz w tym artykule:
Czym są deformacje czaszki?
Plagiocefalia to najczęściej jednostronne spłąszczenie potylicy, ale może być również symetryczne, obustronne.
Dolichocefalia, inaczej określana jako długogłowie, jest rodzajem zaburzeń anatomicznych polegających na wydłużeniu i jednocześnie bocznym spłaszczeniu czaszki dziecka. Główka malucha z tą wadą wygląda na długą i wąską. Deformacja często ma charakter wrodzony (można ją wtedy zaobserwować już w trakcie prenatalnego badania USG). Czasami jest nabyta i powstaje dopiero po urodzeniu, najczęściej w pierwszych miesiącach życia.
Kształtowanie się główki dziecka
Czaszka dziecka po urodzeniu składa się z kilku płaskich kości, pomiędzy którymi występują elastyczne połączenia. Połączenia kostnieją i stają się sztywne na przestrzeni pierwszych 2 lat życia. W tym czasie w największym stopniu kształtuje się główka dziecka. Do czasu zamknięcia połączeń między kośćmi obserwuje się największą podatność na zniekształcenia główki, które są powszechnym zjawiskiem wśród niemowląt.
Przyczyny deformacji czaszkiu niemowlaka
Wśród potencjalnych powodów deformacji główki dziecka wymienia się przede wszystkim czynniki genetyczne oraz sposób ułożenia w łonie matki. Ryzyka jest także wyższe u maluchów urodzonych po ciąży wielopłodowej., w przypadku dużego płodu, małowodzia. Wpływ może mieć także ułożenie pośladkowe płodu, przedłużony poród lub poród kleszczowy.
Przyczyną powstawania plagicefalii ułozeniowej może być także ucisk na czaszkę spowodowany sposobem pielęgnacji dziecka (przede wszystkim pozostawianie niemowlaka często, na długi czas, z głową ułożoną na boku). Na tego rodzaju deformacje czaszki szczególnie narażone są wcześniaki, które muszą przebywać w inkubatorach.
Istotne jest odróżnienie czy deformacja czaszki nie wynika z przedwczesnego zarastania szwów czaszkowych – kraniosynostoza,
W takiej sytuacji czaszka może się deformować wraz ze wzrostem dziecka i intensywnym powiększaniem się mózgu w pierwszych miesiącach i latach życia. Mózg zaczyna wypełniać wtedy w większym stopniu te części czaszki, gdzie połączenia nie są jeszcze skostniałe. Kraniosynostoza wymaga konsultacji neurochirurgicznej i w niektórych sytuacjach leczenia operacyjnego
Czy deformacja czaszki wymaga wdrożenia diagnostyki?
W przypadku zaobserwowania nietypowego, kształtu głowy u dziecka warto skonsultować się z pediatrą. Lekarz na podstawie wizualnej oceny oraz pomiarów głowy, informacji o wieku dziecka, a także przeprowadzonego z rodzicami wywiadu odnośnie ewentualnych objawów zdecyduje, czy potrzebna jest dalsza diagnostyka oraz leczenie.
Czasami w monitorowaniu zmian w kształcie główki dziecka wraz z jego wzrostem wykorzystuje się badania obrazowe, takie jak rentgen oraz tomografię komputerową.
Czy deformacja może mieć negatywny wpływ na zdrowie dziecka?
Zdarza się, że deformacja czaszki związana jest z występowaniem niebezpiecznych dla zdrowia dziecka zaburzeń. Dotyczy to przede wszystkim przypadków, gdy dochodzi do przedwczesnego kostnienia połączeń w czaszce. Problem może stanowić wtedy brak przestrzeni na powiększanie się mózgu.
Jeśli taka sytuacja doprowadzi do wzrostu ciśnienia wewnątrzczaszkowego, istnieje ryzyko wystąpienia zaburzeń w rozwoju dziecka na wielu polach.
Warto przy tym zaznaczyć, że powikłania związane z deformacją czaszki dziecka zdarzają się bardzo rzadko.
Leczenie deformacji czaszki u niemowlaka
Rekomendowany sposób postępowania po rozpoznaniu deformacji czaszki u dziecka różni się w zależności od przyczyn i stopnia zaburzeń, a także ryzyka wywołania przez nie komplikacji. Nie zawsze konieczna jest jakakolwiek interwencja – czasami zalecenia dotyczą po prostu dalszego monitorowania zmian w kształcie główki dziecka, regularnych pomiarów obwodu głowy. Wiele maluchów ma szanse na to, żeby z czasem samoistnie zmieniła ona kształt na prawidłowy.
Większość dzieci wymaga tylko odpowiedniego ukłądania do snu, pozostawiana niemowlęcia klika razy dziennie w pozycji na brzuszku – tylko w okresie czuwania i pod nadzorem rodzica
Operacja może być potrzebna przede wszystkim, jeśli u dziecka doszło do zbyt szybkiego zarastania połączeń między kośćmi czaszki i istnieje ryzyko nadmiernego wzrostu ciśnienia wewnątrzczaszkowego. Może dotyczyć kraniosynostosy i długogłowia
Czasami mówi się o stosowaniu specjalnych poduszek i kasków w leczeniu deformacji czaszki jednak nie jest to powszechnie zalecane. Trzeba mieć na uwadze rekomendacje odnośnie unikania wykorzystywania tego typu akcesoriów z uwagi na zwiększone ryzyko nagłej śmierci łóżeczkowej u niemowląt.Brakuje przy tym także istotnych dowodów na skuteczność stosowania tych metod w terapii deformacji.
Źródła:
- National Human Genom Research Institute Dolichocephaly, dostęp: https://elementsofmorphology.nih.gov/index.cgi?tid=b49d4ad3bcb5a39e5263c4f1d7454a3e.
- McCarty D., Peat J. R., Malcolm W. F. (2017) Dolichocephaly in Preterm Infants: Prevalence, Risk Factors, and Early Motor Outcomes, American Journal of Perinatology, dostęp: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27588933/.
- Sandoval J. I., De Jesus O. (2023) Scaphocephaly, National Library of Medicine, dostęp: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK567753/.
- American Academy of Pediatrics (2022) When a Baby’s Head is Misshapen: Positional Skull Deformities, dostęp: https://www.healthychildren.org/English/health-issues/conditions/Cleft-Craniofacial/Pages/Positional-Skull-Deformities-and-Torticollis.aspx.
- Bronfin D. R. (2001) Misshapen Heads in Babies: Position or Pathology?, Ochsner Journal 3(4): 191-199, dostęp: https://www.ochsnerjournal.org/content/3/4/191.full.
- National Health Service (2023) Craniosynostosis, dostęp: https://www.nhs.uk/conditions/craniosynostosis/