Łojotokowe zapalenie skóry u niemowląt – co warto wiedzieć?

6 min
łojotokowe_zapalenie_skóry

Łojotokowe zapalenie skóry jest jedną z najczęstszych chorób dermatologicznych u maluchów w wieku niemowlęcym. W jego przebiegu mamy do czynienia przede wszystkim z intensywnym łuszczeniem się skóry na głowie dziecka. Zmiany mogą wielokrotnie ulegać nasileniu i zanikać na przestrzeni tygodni, jednak w zdecydowanej większości przypadków ostatecznie ich pojawianie się ustępuje samoistnie. Co pomoże na łojotokowe zapalenie skóry u niemowląt? Kiedy zwykle mijają objawy tej choroby u dzieci? Sprawdź!

łojotokowe_zapalenie_skóry
łojotokowe_zapalenie_skóry

Czym jest łojotokowe zapalenie skóry u niemowląt?

Łojotokowe zapalenie skóry jest przewlekłą chorobą powodującą zmiany zapalne w obrębie owłosionej skóry głowy (najczęściej), a także na twarzy (m.in. w okolicy brwi), za uszami, na tylnej części szyi, w okolicy fałdów skórnych oraz w obszarze pieluszkowym. Skóra ulega nasilonemu łuszczeniu się, a czasami dodatkowo pojawia się też zaczerwienienie.

Rozwój choroby związany jest z aktywnością gruczołów łojowych, czyli struktur odpowiedzialnych za wydzielanie tłuszczowej substancji o działaniu ochronnym. Łojotokowe zapalenie skóry najczęściej daje pierwsze objawy w wieku niemowlęcym, przed 3. miesiącem życia. Czasami mamy do czynienia również z wariantem schorzenia powstającym u dorosłych (najczęściej w średnim wieku).

Przyczyny łojotokowego zapalenia skóry u niemowląt

Przyczyny występowania łojotokowego zapalenia skóry u niemowląt nie zostały w pełni poznane. Istnieje jednak kilka czynników, które wskazuje się jako mające udział w rozwoju choroby:

  • Zwiększona aktywność gruczołów łojowych (potencjalnie związana z przekazywaniem dziecku androgenów przez matkę w czasie porodu),
  • Przerost grzybów Malassezia spp. – są to drożdżaki, które bytują także na zdrowej skórze; u pacjentów z łojotokowym zapaleniem skóry obserwuje się większą ilość ich komórek i strzępek,
  • Zaburzenia bariery lipidowej skóry,
  • Predyspozycje genetyczne.

Objawy łojotokowego zapalenia skóry u niemowląt

Łojotokowe zapalenie skóry u niemowląt typowo daje objawy w postaci pojawiania się białych lub żółtoszarych łusek, zwykle mocno przylegających do powierzchni skóry. Może występować także rumień. Zmiany nie powodują nasilonego swędzenia (co odróżnia je m.in. od atopowego zapalenia skóry) ani dolegliwości bólowych u dziecka.

Objawy łojotokowego zapalenia skóry najczęściej pojawiają się początkowo na owłosionej skórze głowy (określane jest to jako ciemieniucha). Mogą rozprzestrzeniać się następnie na inne partie ciała, w tym:

  • Czoło,
  • Obszar nad łukami brwiowymi,
  • Okolice uszu,
  • Policzki,
  • Tylną część szyi,
  • Okolice mostka,
  • Obszar w okolicy pach,
  • Okolice pieluszkową,
  • Inne obszary, gdzie występują fałdy skórne.

Warto wspomnieć, że zmiany obserwowane u niemowląt z łojotokowym zapalaniem skóry nie są zakaźne.

Rozpoznanie łojotokowego zapalenia skóry u niemowląt

Łojotokowe zapalenie skóry u dziecka rozpoznaje się na podstawie występujących objawów. Wizualna ocena zmian skórnych niemowlaka, które w przebiegu tej choroby są dość charakterystyczne, pozwala na stwierdzenie, co leży u podłoża problemu. W większości przypadków nie ma potrzeby wykonywania dodatkowych badań.

Łojotokowe zapalenie skóry u niemowląt – ile trwa?

Wielu rodziców zastanawia się, kiedy mija występowanie łojotokowego zapalenia skóry u niemowląt. Dobrą wiadomością jest to, że zmiany ustępują najczęściej samoistnie w ciągu kilku tygodni lub miesięcy. Bardzo rzadko zdarza się sytuacja dalszego pojawiania się ich po wieku niemowlęcym.

Łojotokowe zapalenie skóry – kiedy zgłosić się do lekarza?

Zmiany wynikające z łojotokowego zapalenia skóry często mają łagodny charakter i w takich sytuacjach można leczyć je domowymi sposobami. Wizyty u lekarza wymagają objawy, takie jak:

  • Wyraźny dyskomfort u dziecka,
  • Ostra wysypka,
  • Nieprzyjemny zapach widocznych zmian skórnych,
  • Wypadanie włosów,
  • Brak wyraźnej poprawy po kilku miesiącach od pierwszego wystąpienia zmian,
  • Sączenie się płynu ze zmian skórnych,
  • Silne zaczerwienienie lub widoczny obrzęk skóry dziecka.

Zgłoś się także do lekarza w sytuacji, gdy zauważasz, że dotychczasowe zmiany dermatologiczne występujące u niemowlaka znacznie się nasilają. Konsultacja ze specjalistą jest także dobrym pomysłem, jeśli niepokoisz się stanem dziecka lub potrzebujesz porady odnośnie sposobu postępowania w przypadku twojego malucha.

Leczenie łojotokowego zapalenia skóry u niemowląt

Łojotokowe zapalenie skóry u niemowląt nie zawsze wymaga leczenia. Niezależnie od tego, czy terapia zostanie wprowadzona czy nie, zmiany w końcu powinny ustąpić samoczynnie. W przypadku podjęcia decyzji o aktywnym leczeniu choroby, za najważniejszą kwestię uznaje się bezpieczeństwo stosowanych środków.

Domowe sposoby na łojotokowe zapalenie skóry u niemowląt

Jednym z podstawowych sposobów postępowania w przypadku intensywnego łuszczenia się skóry głowy dziecka jest zmiękczanie zmian i łagodne usuwanie ich podczas mycia. Jak to zrobić?

  1. Nałóż oliwkę pielęgnacyjną (najlepiej niezawierającą żadnych dodatkowych substancji zapachowych) na główkę malucha przed jego kąpielą. To pomoże zmiękczyć skórę, by łatwiej usunąć nadmiar gromadzących się łusek.
  2. Następnie umyj główkę szamponem dla niemowląt (również bez substancji zapachowych), masując delikatnie palcami łuszczące się zmiany.
  3. W tym momencie możesz użyć także szczotki lub grzebienia dla niemowląt, by łagodnie usunąć łuski z okolic włosków dziecka. Pamiętaj, żeby nigdy nie drapać mocno po zmienionej skórze główki dziecka lub wyrywać na siłę łusek – takie działanie może zwiększać podrażnienia, a także prowadzić do rozwoju infekcji.

Jeśli chorobie nie towarzyszy jednocześnie atopowe zapalenie skóry, zaleca się częste mycie główki dziecka szamponem – w przypadku większości niemowląt co 2 dni. Warto wspomnieć także, że u niemowląt z łojotokowym zapaleniem skóry nie rekomenduje się stosowania po kąpieli emolientów ani innych substancji nawilżających i natłuszczających.

Leczenie farmakologiczne łojotokowego zapalenia skóry u niemowląt

W ciężkich przypadkach łojotokowego zapalenia skóry może istnieć potrzeba wprowadzenia zleconych przez lekarza środków farmakologicznych, które pozwolą złagodzić objawy choroby u dziecka. Nie jest to rutynowo stosowany sposób postępowania.

Preparaty wykorzystywane w leczeniu łojotokowego zapalenia skóry u niemowląt to przede wszystkim specjalne szampony i kremy zawierające sterydy lub substancje przeciwgrzybicze. Lekarz może zalecić także zastosowanie tzw. papki cynkowej, czyli produktu o działaniu wysuszającym skórę.

Czy da się zapobiegać łojotokowemu zapaleniu skóry u niemowląt?

Nie opracowano dotychczas skutecznych sposobów zapobiegania rozwojowi łojotokowego zapalenia skóry u niemowląt. W profilaktyce chorób dermatologicznych warto zadbać przede wszystkim o barierę lipidową, której zaburzenia potencjalnie mogą prowadzić do przerostu grzybów na skórze i pojawienia się objawów.

W tym celu pamiętaj o wykorzystywaniu tylko łagodnych środków do pielęgnacji skóry przeznaczonych dla niemowląt, najlepiej bezzapachowych. U dzieci z problemami z barierą ochronną skóry (np. w związku atopowym zapaleniem skóry) warto także zastosować emolienty po kąpieli (nie stosuje się ich jednak, kiedy łojotokowe zapalenie skóry już się rozwinie).

Warto pamiętać, że nawet w przypadku stosowania zaleceń, a także wprowadzenia leczenia dermatologicznego, okresy występowania zaostrzenia objawów u niemowlaka mogą się powtarzać. Nie zawsze mamy wpływ na czynniki wywołujące zmiany związane z łojotokowym zapaleniem skóry. W przypadku tej choroby przydaje się cierpliwość oraz świadomość, że w zdecydowanej większości przypadków jest kwestią czasu (tygodni lub miesięcy) zanim problem u niemowlaka ustąpi niezależnie od podejmowanych przez nas działań.

Źródła:

  1. Sobkiewicz P., Józefiak M., Kania J. i wsp. (2023) Seborrheic dermatitis – pathogenesis, epidemiology and effective treatment – literature review, Journal of Education, Health and Sport, 38(1): 230-245, dostęp: https://apcz.umk.pl/JEHS/article/view/45896.
  2. Ruenger T. M. (2023) Seborrheic Dermatitis, MDS Manual, dostęp: https://www.msdmanuals.com/professional/dermatologic-disorders/dermatitis/seborrheic-dermatitis.
  3. Tucker D., Masood S. (2024) Seborrheic Dermatitis, National Library of Medicine, StatPearls, dostęp: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK551707/.
  4. Institute for Quality and Efficiency in Health Care (2024) Seborrheic dermatitis: Learn More - Seborrheic dermatitis in babies (cradle cap), InformedHealth.org, dostęp: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK559360/.
  5. Victoire A., Magin P., Coughlan J. i wsp. (2019) Interventions for infantile seborrhoeic dermatitis (including cradle cap), Cochrane Database Systematic Reviews, 3(3): CD011380, dostęp: https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC6397947/#CD011380-sec-0118.
  6. American Academy of Dermatology Association (2022) How to treat cradle cap, dostęp: https://www.aad.org/public/everyday-care/hair-scalp-care/scalp/treat-cradle-cap.
  7. Telofski L. S., Morello III A. P., Mack Correa M. C. i wsp. (2012) The infant skin barrier: can we preserve, protect, and enhance the barrier?, Dermatology Research and Practice, 2012: 198789, dostęp: https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC3439947/.

Oceń ten artykuł: