Hipotrofia płodu jest stwierdzana w 10% ciąż. Za jej podstawową przyczynę uznaje się wewnątrzmaciczne zahamowanie wzrastania, które może wynikać m.in. z zaburzonej funkcji łożyska, czyli narządu odpowiedzialnego za dostarczanie płodowi tlenu i składników odżywczych. Z poniższego artykułu dowiesz się więcej o tym, czym jest hipotrofia płodu i jaki może mieć ona wpływ na stan zdrowia i rozwój dziecka.
Co znajdziesz w tym artykule:
- 1.Hipotrofia płodu - co musisz wiedzieć?
- 2.Co to jest hipotrofia płodu?
- 3.Jakie są główne czynniki ryzyka hipotrofii płodu?
- 4.Jakie inne czynniki mogą zwiększać ryzyko hipotrofii płodu?
- 5.Czy hipotrofia płodu może być groźna?
- 6.Jakie skutki może mieć hipotrofia płodu?
- 7.Hipotrofia płodu - często zadawane pytania (FAQ)
- 8.Hipotrofia płodu: podsumowanie
Hipotrofia płodu - co musisz wiedzieć?
● Hipotrofia płodu dotyczy 10% dzieci z najniższą masą ciała w odniesieniu do danego wieku ciążowego.
● Uważa się, że najczęściej spowodowana jest przez wewnątrzmaciczne zahamowanie wzrastania wywołane przez dysfunkcję łożyska. W takich przypadkach hipotrofia może wiązać się z zagrożeniem dla życia płodu.
● Czasami hipotrofia wynika po prostu z genetycznie uwarunkowanej niskiej masy i wysokości ciała. W takich sytuacjach u dziecka nie występuje zwiększone ryzyko powikłań.
Co to jest hipotrofia płodu?
O hipotrofii płodu mówimy, gdy masa ciała rozwijającego się dziecka znajduje się poniżej normy dla danego wieku ciążowego. Stwierdza się ją, gdy szacowana masa ciała płodu ma poziom poniżej 10. centyla. Oznacza to, że najmniejsze 10 na 100 płodów w tym samym wieku ciążowym (tygodniu ciąży) uznaje się za hipotroficzne. Ważne jest rozróżnienie między 2 rodzajami sytuacji, w których płód wykazuje cechy hipotrofii:
● Dziecko jest zdrowe, a niska masa i długość ciała są warunkowane genetycznie.
● Dziecko na danym etapie ciąży z różnych przyczyn patologicznych nie wykorzystało swojego naturalnego potencjału wzrastania - w tym przypadku mówimy o wewnątrzmacicznym zahamowaniu wzrastania płodu.
Jakie są główne czynniki ryzyka hipotrofii płodu?
Na początku każdej ciąży, a następnie regularnie na kolejnych jej etapach, lekarz ocenia ryzyko wystąpienia hipotrofii płodu. Na podstawie badań naukowych określono szereg sytuacji, w których prawdopodobieństwo niskiej masy ciała rozwijającego się dziecka jest podwyższone. Hipotrofię wewnątrzmaciczną rozpoznaje się najczęściej, gdy obecne są następujące czynniki ryzyka:
Matczyne
● Choroby u kobiety ciężarnej: zespół antyfosfolipidowy, cukrzyca ze zmianami naczyniowymi, niewydolność nerek, stan przedrzucawkowy, zagrażające poronienie z obfitym krwawieniem podobnym do miesiączki, ciężkie nadciśnienie indukowane ciążą, ciężka anemia, celiakia
● Czynniki związane ze stylem życia w ciąży: intensywne ćwiczenia fizyczne, palenie więcej niż 10 papierosów na dobę, picie alkoholu, zażywanie substancji psychoaktywnych
● Czynniki genetyczne: niska masa urodzeniowa mamy lub ojca dziecka (poniżej 10. centyla).
Płodowe
Zespoły genetyczne, zakażenia w okresie życia płodowego – toksplazmoza, cytomegalia, różyczka, inne choroby wirusowe
Łożyskowe
Niewydolność łożyska wynikająca z jego nieprawidłowej budowy, wady anatomiczne macicy, ciąża wielopłodowa
Jakie inne czynniki mogą zwiększać ryzyko hipotrofii płodu?
W mniejszym stopniu wzrost prawdopodobieństwa hipotrofii płodu jest związany z czynnikami, takimi jak:
● Pierworództwo,
● Odstęp między ciążami wynoszący mniej niż 6 miesięcy lub co najmniej 60 miesięcy,
● Dieta uboga w owoce przed ciążą,
● Ciąża po zapłodnieniu in vitro,
● Wiek matki powyżej 35 lat,
● Nieprawidłowa masa ciała kobiety: niska masa ciała (BMI poniżej 20), a także nadwaga lub otyłość (BMI 25 lub powyżej),
● Stan przedrzucawkowy we wcześniejszych ciążach,
● Duże spożycie kofeiny w 3. trymestrze ciąży (co najmniej 300 mg dziennie),
● Umiarkowane nadciśnienie indukowane ciążą.
Czy hipotrofia płodu może być groźna?
Niska masa ciała wynikająca z wewnątrzmacicznego zahamowania wzrastania stanowi jeden z czynników ryzyka umieralności okołoporodowej dziecka. Hipotrofia może być oznaką niewydolności łożyska, które jest bardzo niebezpieczne dla rozwijającego się płodu. W takich przypadkach ważne jest monitorowanie pacjentki oraz regularne sprawdzanie dobrostanu płodu, prowadzone często w szpitalach specjalistycznych. Lekarze oceniają, w którym momencie ryzyko związane z wcześniactwem jest niższe niż ryzyko pozostania w brzuchu mamy i w odpowiednim czasie podejmują decyzję o zakończeniu ciąży.
Jakie skutki może mieć hipotrofia płodu?
Hipotrofia płodu nie zawsze związana jest z nieprawidłowościami w rozwoju i stanie zdrowia dziecka. Jednak w przypadku części dzieci obserwuje się negatywne skutki:
● Hipotrofia płodu wynikająca z zahamowania wzrastania zwiększa ryzyko wewnątrzmacicznego obumarcia płodu.
● Konieczność przedterminowego zakończenia ciąży, by temu zapobiec, skutkuje wcześniactwem, które często prowadzi do licznych komplikacji związanych z niedojrzałością narządów dziecka. U hipotroficznego noworodka-wcześniaka obserwuje się m.in. większe ryzyko problemów z oddychaniem i termoregulacją.
● Hipotrofia płodu wynikająca z zahamowania wzrastania wewnątrzmacicznego w części przypadków może wiązać się z późniejszymi zaburzeniami w rozwoju poznawczym u dziecka.
● Hipotrofia w okresie płodowym wpływa również na tzw. programowanie metaboliczne. Dziecko w przyszłości może mieć zwiększone ryzyko chorób przewlekłych, takich jak otyłość, miażdżyca czy cukrzyca.
● Warto mieć na uwadze, że hipotrofię w niektórych przypadkach rozpoznaje się u dzieci zdrowych, które genetycznie nie osiągają masy ciała uznawanej za mieszczącą się w normie, przy prawidłowo funkcjonującym łożysku. W takim przypadku hipotrofia nie wiąże się z negatywnymi skutkami zdrowotnymi.
Hipotrofia płodu - często zadawane pytania (FAQ)
Czym jest hipotrofia symetryczna oraz asymetryczna i czy ma to znaczenie dla zdrowia dziecka?
O hipotrofii symetrycznej mówimy, jeśli wszystkie części ciała dziecka mają proporcjonalnie mniejszy rozmiar w porównaniu do normy. Natomiast z hipotrofią asymetryczną mamy do czynienia, gdy budowa różnych partii ciała nie jest proporcjonalnie zmniejszona (np. dziecko może mieć prawidłowy rozmiar główki, a jego brzuszek jest zbyt mały w stosunku do normy). W przeszłości na tej podstawie oceniano, jaka mogła być przyczyna niedostatecznego wzrastania płodu. W przypadku budowy symetrycznej podejrzewano udział czynników genetycznych i infekcyjnych. Natomiast jeśli dziecko miało hipotrofią asymetryczną, zakładano prawdopodobny wpływ niedostatecznego utlenowania organizmu płodu związanego z niewydolnością łożyska. Obecnie uznaje się, że w wielu przypadkach ten podział się nie sprawdza. Za ważniejszy klinicznie uznaje się podział hipotrofii w zależności od momentu jej rozpoznania.
Czym jest wczesna i późna postać hipotrofii płodu?
Hipotrofię płodu dzielimy na 2 typy w zależności od czasu jej rozpoznania:
● Hipotrofię wczesną. Dotyczy sytuacji, gdy nieprawidłowe wzrastanie zostało rozpoznane przed 32.-34. tygodniem ciąży. W tym przypadku bardzo często istnieje związek ze stanem przedrzucawkowym u kobiety ciężarnej. Rokowania przy stwierdzeniu wczesnej hipotrofii są mniej korzystne, szczególnie jeśli rozpoznano ją przed 26. tygodniem ciąży.
● Hipotrofię późną, rozpoznawaną po 32.-34. tygodniu ciąży. Prognozy dla dziecka są lepsze, ponieważ potrzeba wcześniejszego wywołania porodu nie wiąże się już z zagrożeniami wynikającymi ze skrajnego wcześniactwa. W tym przypadku również istnieje jednak ryzyko zgonu wewnątrzmacicznego, dlatego ważna jest decyzja lekarzy o zakończeniu ciąży w odpowiednim czasie.
Czy hipotrofia płodu jest wskazaniem do cesarskiego cięcia?
Zależy to od konkretnego przypadku - w szczególności od przyczyny hipotrofii. Niska masa ciała płodu w stosunku do wieku ciążowego sama w sobie nie stanowi wskazania do wykonania cesarskiego cięcia. Jeśli wynika ona z przyczyn genetycznych, o sposobie rozwiązania ciąży decyduje się w taki sam sposób, jak przy ciąży prawidłowej. Cesarskie cięcie powinno zostać wykonane, jeśli występują choćby niewielkie oznaki niedotlenienia płodu. Może do niego dojść w sytuacjach, gdy u kobiety rozpoznaje się niewydolność łożyska lub obserwuje się niedostateczny dopływ krwi do miejsca łożyskowego (wywołany np. przez nadciśnienie).
W czasie ciąży u mojego dziecka stwierdzono hipotrofię i zalecono hospitalizację. Ile czasu może trwać pobyt w szpitalu?
Czas pobytu w szpitalu w przypadku ciąży z rozpoznanym wewnątrzmacicznym zahamowaniem wzrostu zależy od wielu czynników, włączając w to wiek ciążowy w czasie rozpoznania hipotrofii, oceniany przez lekarzy stopień niewydolności łożyska, a także stan zdrowia dziecka i mamy po porodzie.
Hipotrofia płodu: podsumowanie
Hipotrofia może wiązać się z zagrożeniem dla zdrowia płodu. Wymaga ścisłego monitorowania, często prowadzonego w szpitalach specjalistycznych. Regularna ocena dobrostanu dziecka pomaga określić optymalny czas rozwiązania ciąży, co jest podstawowym sposobem minimalizowania ryzyka wystąpienia poważnych powikłań.
Źródła:
- Kwiatkowski S., Torbe A., Borowski D. i wsp. (2020) Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników w zakresie diagnostyki i postępowania w ciążach powikłanych ograniczeniem wzrastania płodu, Ginekologia i Perinatologia Praktyczna, 5(3): 119-130, dostęp: https://journals.viamedica.pl/ginekologia_perinatologia_prakt/article/view/72184/52664.
- Huras H., Radoń-Pokracka M. (2016) Wewnątrzmaciczne zahamowanie wzrastania płodu - schemat diagnostyczny i postępowanie, Ginekologia i Perinatologia Praktyczna, 1(3): 107-114, dostęp: https://journals.viamedica.pl/ginekologia_perinatologia_prakt/article/view/49135/36601.
- Bomba-Opoń D. (2017) Wewnątrzmaciczne zahamowanie wzrastania płodu - postępowanie, Ginekologia po Dyplomie, 05/2017, dostęp: https://podyplomie.pl/ginekologia/28493,wewnatrzmaciczne-zahamowanie-wzrastania-plodu-postepowanie?srsltid=AfmBOoohPy7gr9fCUDKp-vuVVDlaLB0GqVGV7ze9m813WfqxBccW8Gwt.
- Wielgoś M., Bomba-Opoń D., Bręborowicz G. H. i wsp. (2018) Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników dotyczące cięcia cesarskiego, Ginekologia i Perinatologia Praktyczna, 3(4): 159-174, dostęp: https://www.ptgin.pl/artykul/rekomendacje-polskiego-towarzystwa-ginekologow-i-poloznikow-dotyczace-ciecia-cesarskiego.
- Chew L. C., Osuchukwu O. O., Reed D. J. i wsp. (2024) Fetal Growth Restriction, National Library of Medicine, StatPearls, dostęp: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK562268/.