Ile je noworodek? Częstotliwość karmienia dziecka pod lupą

Wymienia się wiele korzyści karmienia piersią. W kontekście malucha jest to m.in. stymulacja rozwoju układu pokarmowego oraz narządu mowy, zapewnienie poczucie bezpieczeństwa, wzmocnienie układu immunologicznego, zmniejszenie ryzyka nadwagi i otyłości etc. Co ważne, wiele korzyści może czerpać z tego także mama, w tym również te fizjologiczne, jak np. zmniejszenie ryzyka krwotoków poporodowych (co wiąże się z wydzielaniem oksytocyny). Jest to też sposób wygodny i oszczędny – w końcu pokarm zawsze jest na miejscu ^[1].

Niestety, nie zawsze przygoda z karmieniem piersią jest prosta. Mogą pojawiać się różnego rodzaju utrudnienia, jak np. zapalenie piersi, zastój pokarmu czy poranione brodawki. Co ważne, jeśli już w pierwszych dobach po porodzie występują tego typu trudności, warto skorzystać z porady doradczyni laktacyjnej, która powinna być obecna na danym oddziale porodowym. W razie trudności śmiało można też dopytać położną czy pediatrę. Mogą pomóc np. z dobraniem odpowiedniej pozycji do karmienia czy podpowiedzą, jak zadbać o brodawki ^[1].

Powyższe wskazówki są uniwersalne i przydadzą się przez cały okres karmienia malucha. Jednak to zwykle pierwsze doby stanowią największe wyzwanie. Mama i dziecko dopiero zaczynają się poznawać, odkrywać własne potrzeby i budować relację. O czym zatem warto pamiętać w pierwszych dniach życia noworodka, właśnie w kontekście karmienia?

• Zaraz po porodzie bardzo istotny jest kontakt „skóra do skóry”. Maluch w tym czasie będzie naturalnie kierował się do piersi – po pierwszym jej ssaniu zwykle zasypia i przez następne godziny nie jest szczególnie zainteresowany jedzeniem.
• Jak rozpoznać, że noworodek potrzebuje już kolejnego karmienia? Jest wtedy obudzony, otwiera usta, wysuwa język, może też mlaskać czy nawet lizać rączki.
• Pierwsze dwie doby po porodzie wiążą się z podawaniem maluchowi siary – niezwykle cennego rodzaju mleka mamy, który szczególnie dobrze wpływa na odporność dziecka ^[1].

Jak często i ile powinien jeść noworodek?

Początkowo żołądek noworodka jest na tyle malutki, że zjadane przez niego porcje mogą zaskoczyć – w pierwszej dobie, w czasie jednego posiłku, zjada mniej niż 10 ml (ok. 5-7 ml)! To tyle, ile mieści się w łyżeczce do herbaty ^[1].

W kolejnych dniach sukcesywnie potrzeby noworodka wzrastają – w drugiej/trzeciej dobie jeden posiłek to już około 22-27 ml, pod koniec pierwszego tygodnia jest to około 45-60 ml, a po miesiącu nawet 80-150 ml ^[1].

Jaka jest częstotliwość karmienia w pierwszych tygodniach? Średnio 8-12 sesji karmienia dziennie (mniej więcej co 2-3 godziny) ^[1,2].

A jak sprawdzić, czy dziecko zjada odpowiednie porcje? Jest kilka wskazówek, którymi warto kierować się w tym zakresie. Większość z nich dotyczy obserwacji zmian w masie ciała noworodka:

• fizjologiczny spadek wagi po porodzie nie powinien przekroczyć 7-10 proc. masy urodzeniowej;
• masa ciała, z jaką urodził się maluch, powinna powrócić do końca 10. dnia życia;
• każdego dnia maluch powinien przybierać około 30g na dobę (dotyczy to pierwszych 3 miesięcy życia) ^[1].

Należy też zwracać uwagę na zachowanie dziecka – jeśli jest żywe i aktywne, zapewne nic mu nie brakuje. Co więcej, kolejną kwestią jest także obserwacja wypróżnień malucha. W I dobie życia zwykle ma się do czynienia z jednym zmoczeniem pieluszki oraz 1 stolcem, tzw. smółką (choć zdarza się więcej). Od V-VI doby jest to już min. 6-8 zmoczeń pieluch i około 3-4 luźne stolce dziennie ^[1].

Karmienie mieszane – ile mleka z piersi, a ile mleka modyfikowanego?

Karmienie mieszane wcale nie jest rzadkością. Okazuje się, że nawet około 29 proc. maluchów już w pierwszych dniach życia dostaje zarówno pierś mamy, jak i butelkę ^[3]. Jak może wpływać to na częstotliwość karmienia i ile powinien jeść noworodek z piersi mamy, a ile mleka modyfikowanego?

Cóż, na takie pytania nie ma jednej prawidłowej odpowiedzi. Wiele zależy od indywidualnej sytuacji. To, co warto wiedzieć, to np. kolejność podawania określonych posiłków. Jeśli mama planuje dalej karmić piersią, warto, aby to najpierw ją przystawiała maluchowi. Dopiero później, gdy dziecko wciąż będzie okazywało sygnały głodu, poleca się przygotowanie mleka modyfikowanego. Jeśli zaś w planach jest całkowite odstawienie malucha od piersi, powinno się zacząć posiłek od butelki – dzięki temu dziecko łatwiej i szybciej przyzwyczai się do smaku mleka modyfikowanego.

Jeśli zaś chodzi o ilość pokarmów, tu także nie da się odpowiedzieć jednoznacznie. Warto w tym celu kierować się wskazówkami, jakie producenci podają na opakowaniach mleka modyfikowanego. Dlaczego? Po pierwsze, dzięki temu dziecko dostanie odpowiednią ilość energii. Po drugie, przekłada się to także na zawartość w diecie dziecka określonych składników odżywczych. Generalnie jednak częstotliwość karmienia butelką nie odbiega zanadto od tego, z jaką karmi się piersią (choć sesji karmienia piersią często na przestrzeni doby bywa więcej).

Ile mleka modyfikowanego potrzebuje noworodek?

Jeśli noworodek jest żywiony tylko mlekiem modyfikowanym, tu także pomocne mogą okazać się wskazówki dostępne na opakowaniu konkretnego produktu. Większość z nich zaznacza, że w 1. miesiącu życia powinno się podawać 7 porcji na dobę, w kolejnych miesiącach zejść do 6 porcji, by w okresie, gdy dziecko ma 5-6 miesięcy, podawać już tylko 4 porcje. Co ważne, początkowo powinno być to mleko oznaczanego jako „1” (czyli dostosowane do potrzeb maluchów od pierwszych dni życia do około 6. miesiąca). Jeśli zaś chodzi o wielkość porcji, w pierwszych tygodniach powinna wynosić około 100-130 ml, by zaraz przed ukończeniem przez dziecko pół roku – było to już około 200 ml.

Co istotne, są to wskazówki uśrednione. W każdym przypadku najlepiej żywienie mlekiem modyfikowanym skonsultować z lekarzem, który może określić nieco inną częstotliwość karmienia czy ilość podawanego pokarmu – to żywienie musi być dopasowane do dziecka, a nie dziecko do uśrednień i tabelek.

Żywienie a rozwój – ile powinno jeść niemowlę?

Jeśli chodzi o częstotliwość karmienia, wraz z upływem czasu, średnia liczba karmień piersią zmniejsza się – jak to zostało wspomniane, przez pierwsze pół roku jest to mniej więcej 8-12 sesji na dobę, w drugim półroczu już 6-8, by po pierwszym roku życia pozostało tylko 3-6 sesji karmienia dziennie. Co jednak istotne, jako polecane wskazuje się kontynuowanie „karmienia na życzenie”, czyli takiego, w którym to dziecko decyduje, kiedy potrzebuje pokarmu. Ponadto, należy dążyć do tego, aby dziecko po 1. r. ż. nie było już karmione w nocy, ponieważ obecność jakiegokolwiek pokarmu na zębach dziecka sprzyja rozwojowi próchnicy ^[2,4].

Jest to ważne z wielu względów – zarówno emocjonalnego rozwoju dziecka, jak i zapewnienia mu odpowiedniej ilości energii. Wskazuje się, że dziecko mające 6-12 miesięcy czerpie z pokarmu mamy ponad połowę potrzebnej energii. W okresie 12-24 miesiące jest to zaś 1/3 zarówno potrzeb energetycznych, jak i zapotrzebowania na określone składniki odżywcze ^[4].

W kontekście zapotrzebowania, warto wiedzieć, że dziecko w wieku 3-5 miesięcy średnio spożywa około 500-600 kcal na dobę, maluch w wieku 6-8 miesięcy około 600 kcal, a dziecko mające 9-11 miesięcy – 700 kcal. Po pierwszym roku życia zapotrzebowanie dochodzi już do poziomu około 900 kcal. Dobrym punktem odniesienia może być tutaj mleko matki, które w 100 ml średnio zawiera około 70 kcal. Należy jednak pamiętać, że są to dane uśrednione, a każde dziecko należy traktować indywidualnie ^[4,5].

Co wiąże się z owym „indywidualnym traktowaniem”, należy też pamiętać o nieprzekarmianiu malucha. Wskazuje się, że wielkość żołądka dziecka to zwykle około 30 ml na 1 kg masy ciała. Stąd też dziecko ważące 7 kg, będzie miało pojemność żołądka na poziomie 210 ml – jest to mniej więcej tyle, ile zawiera w sobie niezbyt duża filiżanka. Trudno więc wymagać, by maluch jadł więcej ^[4]. Warto zaufać jego sygnałom i za nimi podążać – dziecko bowiem znakomicie czuje, czego i kiedy potrzebuje.

Źródła:

1. Łodykowska E. (2022), Poradnik laktacyjny, wyd. 10, Warszawa: Szpital Specjalistyczny im. Świętej Rodziny SPZOZ.
2. Szajewska H. i wsp., Zasady żywienia zdrowych niemowląt. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci, Standardy Medyczne/Pediatria 2021, T. 18.
3. Kułaga Z. Raport końcowy z projektu badawczego „Przeprowadzenie kompleksowych badań epidemiologicznych dotyczących sposobu żywienia i stanu odżywienia (…)”, Pomnik-Centrum Zdrowia Dziecka, Warszawa 2021.
4. Infant and young child feeding: model chapter for textbooks for medical students and allied health professionals, World Health Organization 2009.
5. Szajewska H., Horvath A. i wsp. Żywienie i leczenie żywieniowe dzieci i młodzieży, Medycyna Praktyczna, Kraków 2017.