Potówki to zmiany skórne spotykane u noworodków i niemowlaków w postaci pęcherzyków lub grudek na rumieniowym podłożu. Tworzą się z powodu zatkania gruczołów potowych. W artykule opowiemy, jak powstają potówki, jak sobie z nimi radzić oraz jak zapobiegać ich powstaniu.
Co znajdziesz w tym artykule:
Przyczyny powstawania potówek
Potówki powstają na skutek zatkania się gruczołów apokrynowych i ekrynowych wydzielających pot, który w rezultacie nie może wydostać się na zewnątrz. Skutkiem takiego zjawiska jest wystąpienie charakterystycznej wysypki. W zależności od tego, w której warstwie skóry i na jakiej głębokości nastąpiła blokada gruczołów, wysypka może przybierać różne formy. Rozróżnia się potówki zwykłe i potówki czerwone i potówki głębokie.
Czynnikami, które zwiększają szanse powstania i zaostrzenia potówek są wszystkie sytuacje, w których może dojść do przegrzania organizmu, a co za tym idzie do zwiększonego wydzielania potu przez dziecko. Najczęstszymi przyczynami takiego stanu są: ubieranie dziecka w zbyt wiele warstw ubranek, używanie odzieży z nieprzewiewnych materiałów (polar, poliester), przebywanie w zbyt ciepłych miejscach, stany przebiegające z podwyższoną temperaturą ciała, takich jak infekcje i inne choroby.
Innymi powodami powstania potówek są nie tylko stany nadmiernego wydzielania potu, ale również sytuacje, w których dochodzi do zatkania przewodów wydzielających pot. Gruczoły u niemowląt mogą być jeszcze niedojrzałe lub mogą zostać zablokowane przez nas przy stosowaniu zbyt dużej liczby środków pielęgnacyjnych na skórę niemowlaka, takich jak oliwki i balsamy.
Przeczytaj: Jak zapobiegać przegrzaniu dziecka w upalne dni?
Jak rozpoznać potówki u dziecka? Rodzaje potówek
Potówki u noworodka są dość częstą dolegliwością. Najczęściej są to potówki zwykłe, które przybierają postać drobnych pęcherzyków występujących na skórze w miejscach zakrytych przez ubranko, gdzie najłatwiej może dojść do przegrzania. Dlatego powstają głównie w pachwinach, pod pachami oraz na pośladkach, ale można również zaobserwować je na tułowiu, czole, policzkach czy szyi. Rzadszą odmianą są potówki czerwone, które są wynikiem zablokowania gruczołów lub przewodów w głębszych warstwach naskórka. Dochodzi wówczas do odpowiedzi zapalnej układu odpornościowego i tworzenia się grudek oraz krostek na zaczerwienionym podłożu. Niekiedy dochodzi do zablokowania gruczołów leżących głęboko pod powierzchniowymi warstwami skóry. Powstają wówczas potówki głębokie mogące upośledzić wydzielanie potu na większych obszarach skóry.
Objawy potówek:
- Pęcherzyki w pachwinach, pod pachami na pośladkach lub tułowiu.
- Rzadziej na szyi, czole lub policzkach.
- Grudki i krostki na zaczerwienionym podłożu.
Jak leczyć potówki u niemowlaka?
Podstawą leczenia potówek jest w pierwszej kolejności unikanie czynników prowadzących do ich powstania, czyli przegrzania organizmu.
Przy pojawieniu się potówek należy dostosować ubiór do warunków, w których przebywa niemowlę. Najlepiej sprawdzą się przewiewne ubranka, wykonane z bawełny czy lnu, umożliwiające oddychanie skórze dziecka i zapewnią optymalną wymianę cieplną w celu utrzymania prawidłowej termoregulacji organizmu. Należy wietrzyć pomieszczenia oraz zapewnić w nich odpowiednią temperaturę i wilgotność powietrza.
Przy eliminacji czynnika sprawczego zmiany skórne najczęściej ustępują samoistnie w ciągu jednego dnia i rodzic nie powinien mieć obaw co do stanu zdrowia dzidziusia. Należy unikać ingerencji w potówki, czyli na przykład nie próbować ich wyciskać.
W leczeniu dłużej utrzymujących się potówek stosuje się kąpiele w emolientach, starą domową metodę kąpieli w krochmalu, stosowanie środków na odparzenia skóry. Należy unikać środków do skóry opartych na olejach naturalnych, które mogą nasilić zmiany skórne.
Przeczytaj również: Jak prawidłowo dbać o maluszka w pierwszych dniach życia?
Kiedy potówki wymagają konsultacji lekarza?
Jeżeli potówki długo się utrzymują na skórze, są swędzące, powstają na rumieniowym podłożu, są cieplejsze od reszty skóry należy udać się na konsultację do swojego lekarza pierwszego kontaktu, celem ocenienia czy nie doszło do zakażenia zmian. Wówczas niezbędne może okazać się dodatkowe leczenie farmakologiczne.
Jak zapobiegać potówkom?
Zapobieganie potówkom jest bardzo podobne do ich leczenia. Jak wiadomo lepiej zapobiegać niż leczyć, dlatego aby uniknąć uporczywych dla dziecka zmian skórnych należy stosować przewiewne ubranie, dostosowane do aktualnych warunków pogodowych podczas spacerów, unikanie bezpośredniego ostrego słońca, wietrzenie pomieszczeń, dbanie o regularną higienę skóry, stosowanie emolientów do kąpieli.
Jeżeli dziecko śpi długi czas w jednej pozycji w ciągu dnia, możemy ją zmienić, przekładając dziecko, aby spało raz na brzuszku, raz na pleckach czy boczku. Pamiętać należy, że w nocy dziecko powinno spać na pleckach. Pamiętajmy również, aby w łóżeczku dziecka nie było za dużo poduszek oraz pluszaków. Częstym błędem rodziców na spacerach jest zasłanianie wózka pieluchami celem ochrony dziecka przed owadami lub słońcem, niestety stwarzamy wówczas nieprzewiewne, gorące środowisko przyczyniające się do powstania potówek.
Wysypka u dziecka – z czym łatwo pomylić potówki?
Potówki na twarzy można łatwo pomylić z trądzikiem niemowlęcym. Jest to schorzenie, którego objawem jest powstawanie krostek na rumieniowym podłożu głównie na skórze twarzy, szczególnie policzków. Trądzik powoduje niegroźne dla dziecka zmiany, które najczęściej ustępują samoistnie w przeciągu kilku dni. W odróżnieniu od potówek, trądzik niemowlęcy występuje głównie na policzkach.
Z kolei w okolicy pośladków może dochodzić do powstania zapalenia mieszków włosowych, które charakteryzuje się powstaniem stanu zapalnego, czyli zaczerwienieniem i powstaniem krostek wypełnionych ropą.
Zdarza się również, że potówki są mylone z objawami alergii kontaktowej bądź pokarmowej, która może powodować zmiany skórne całego ciała po kontakcie skóry z alergenem lub po spożyciu pokarmów zawierających składniki, na które dziecko jest uczulone. Charakterystyczny dla wysypki alergicznej jest świąd i szybkie otwieranie się pęcherzyków i grudek. Skóra z wysypką alergiczną często jest sucha i szorstka. U dzieci wysypka alergiczna występuje zwykle na brzuchu i tułowiu.
Bibliografia:
- Jabłońska, S. Majewski - Choroby skóry i choroby przenoszone drogą płciową, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2022.
- W. Kawalec, R. Grenda, M. Kulus – Pediatria, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2018.
- Richard J. Antaya, Deanne Mraz Robinson, Choroby z pęcherzami i krostkami u noworodków, [https://www.mp.pl/pediatria/artykuly-wytyczne/artykuly-przegladowe/61086,choroby-zpecherzami-ikrostkami-unoworodkow] dostęp z dn. 06.12.2022