Obniżenie brzucha w ciąży – czy świadczy o zbliżającym się porodzie?

Spis treści:

• Obniżenie brzucha w ciąży – czym tak naprawdę jest i kiedy występuje?
• Co jest przyczyną obniżenia brzucha u ciężarnej?
• Jak obniżenie brzucha może odczuwać przyszła mama?
• Jak sobie pomóc ze skutkami obniżającego się brzucha?
• Inne oznaki zbliżającego się porodu
• Co może zaniepokoić w związku z opadaniem brzucha w ciąży?

Obniżenie brzucha w ciąży – czym tak naprawdę jest i kiedy występuje?

W początkowym okresie ciąży większość przyszłych mam z niecierpliwością czeka aż zobaczy zaokrąglony brzuszek. U niektórych kobiet pojawia się dość szybko, u innych nie widać go prawie wcale. Zwykle jednak na przełomie I i II trymestru macica powiększa się już na tyle, że dochodzi mniej więcej do wysokości pępka. Następnie cały czas rośnie (wraz z rozwijającym się płodem), by w okolicy 30. tygodnia ciąży brzuch kobiety znajdował się w zasadzie pod samymi jej piersiami.

Jak to jednak zostało wspomniane, każda kobieta przechodzi ciążę inaczej. Co więcej, znacznie mogą różnić się nawet kolejne ciąże u jednej i tej samej kobiety. Stąd też w wielu kwestiach trudno ustalić konkretny schemat. Podobnie jest w tym przypadku – nie ma więc dokładnie ustalonego jednego terminu, kiedy obniża się brzuch w ciąży. Co więcej, nie wszystkie kobiety w ogóle muszą wychwycić ten objaw. Owszem, wiele pań to zauważa i odczuwa inne pojawiające się wtedy zmiany, ale jeśli brzuch nie opadnie, nie należy się przejmować – nie jest to „koniecznością”.

Generalnie jednak wskazuje się, że do obniżenia macicy może dojść już na około 3.-4. tygodnie przed porodem. Stąd też łatwo wnioskować, że obniżenie brzucha w 34. tygodniu ciąży również może mieścić się w normie (choć na tak wczesnym etapie, warto ów objaw skonsultować z lekarzem).

Najczęściej jednak opadanie brzucha w ciąży obserwuje się w okresie 36.-37. tygodnia. Co istotne, u kobiet, które rodzą po raz kolejny, zwykle brzuch obniża się później w porównaniu do pierworódek i może opaść nawet dopiero na około 7 dni przed porodem.

Co jest przyczyną obniżenia brzucha u ciężarnej?

Zmiana w wyglądzie brzucha u ciężarnej wynika ze zmian w ułożeniu płodu, który zaczyna ustawiać się główką do dołu i zstępować w dół macicy. W ten sposób przygotowuje się do „wpasowania” w kanał rodny. Jak jednak wiadomo, nie zawsze maluch ustawia się w ten sposób. Owszem, za fizjologiczne uznaje się położenie główkowe, które zwykle objawia się opisywanym tu obniżeniem brzucha. Zdarza się jednak, że dziecko ułożone jest poprzecznie, co uniemożliwia poród naturalny – jak sama nazwa wskazuje, płód jest ułożony wtedy w poprzek macicy. Co więcej, dziecko może mieć także położenie miednicowe, kiedy to zamiast główki, w dole macicy znajduje się pupa malucha – wtedy również wskazane jest cesarskie cięcie (choć są wyjątkowe sytuacje, kiedy kobieta może rodzić naturalnie). [1]

Jak zatem łatwo wnioskować, nieprawidłowe ułożenie – gdy główka dziecka przed samym porodem wciąż jest w górnej części brzucha mamy – nie objawia się obniżeniem owego brzucha. Sylwetka kobiety pozostaje cały czas niezmienna.

Co istotne, choć wcześniej zostało wspomniane, że u większości ciężarnych widać obniżony brzuch, a co za tym idzie – zmienioną pozycję ułożenia dziecka – nawet na około 3-4 tygodnie przed porodem, nie należy panikować, jeżeli do tego nie dojdzie. Maluch może przekręcić się nawet w tej samej dobie, w której przyjdzie na świat. Lekarze podczas badania USG w ostatni trymestrze monitorują przy pomocy USG, jak ułożone jest dziecko. Jesli na ostatnim USG ułożenie nie jest główkowe, lekarz może zdecydować o powtórzeniu badania w okolicy terminu porodu.

Jak obniżenie brzucha może odczuwać przyszła mama?

Obniżenie brzucha w ciąży wiąże się dla kobiety nie tylko z przekształceniem sylwetki. W związku ze zmianą ułożenia płodu, dochodzi także do:

• osłabienia ucisku na przeponę – to zaś wiąże się ze sporym ułatwieniem w zakresie oddychania. Uczucie duszności łagodnieje, łatwiej jest łapać oddech i może być on sporo dłuższy;[2]
• zwiększenie ucisku na pęcherz – skoro zwiększa się przestrzeń w górnej części brzucha, łatwo wnioskować, że jednocześnie zmniejsza się ona w obszarze dolnym. Skutkiem tego jest częstsza potrzeba oddawania moczu i uczucie parcia na pęcherz (może dochodzić także do nietrzymania moczu); [2]
• bólów w podbrzuszu – zwykle wiążą się z napieraniem dziecka;
• ucisku na krocze i kłucie w pachwinach – opadający płód powoduje m.in. rozszerzanie się spojenia łonowego oraz kości miednicy, co stanowi ważny element przygotowania ciała do porodu;
• osłabienia ruchomości stawów, zwłaszcza stawów krzyżowo-biodrowych – co również wynika ze zwiększonego nacisku w tym obszarze. Skutkiem tego mogą być zmiany w sposobie chodzenia kobiety; [2]
• odczuwania kopniaków malucha w okolicy przepony;
• kurczów mięśni – mogą być wynikiem ucisku macicy na nerwy, które znajdują się w obszarze miednicy mniejszej, a nawet na duże naczynia żylne. To zaś powoduje zastój w przepływie krwi i właśnie odczucie kurczów mięśni; [3]
• złagodzenia ewentualnych dolegliwości ze strony układu pokarmowego – w tym m.in. zgagi czy uczucia ucisku na żołądku.

Jak sobie pomóc ze skutkami obniżającego się brzucha?

Niestety, o ile ułatwienia w oddychaniu czy złagodzenie dolegliwości związanych z układem pokarmowym należą do pozytywów obniżenia brzucha w ciąży, pozostałe tego skutki zwykle nie są dla kobiety zbytnio przyjemne. Warto zatem wiedzieć, jak w tym czasie można wesprzeć swój organizm. Wśród pomocnych wskazówek m.in. wymienia się ćwiczenia oddechowe – powinny obejmować przede wszystkim oddech torem brzusznym (kilka przyspieszonych oddechów na przemian z pełnym relaksem i rozluźnieniem). [2]

Innym rozwiązaniem może być masaż prenatalny, który pozwoli rozluźnić napięte mięśnie, złagodzi wszelkie objawy bólowe, jak np. ból odczuwany w kroczu, a także wpłynie na generalną poprawę formy i samopoczucia ciężarnej. Co jednak istotne, tego typu masaż powinni wykonywać tylko doświadczeni fizjoterapeuci uroginekologiczni. W ciąży nie można bowiem przeprowadzać niektórych rodzajów masaży, a dodatkowo mogą być też inne przeciwwskazania (np. nieuregulowana cukrzyca u kobiety, kamica nerkowa, nieuregulowane choroby tarczycy i inne). Stąd też, poza korzystaniem ze wsparcia profesjonalisty w tym zakresie, przed pójściem na masaż, należy skonsultować się z lekarzem prowadzącym – czy oby na pewno w danym przypadku jest to wskazane.[4]

Co więcej, warto skonsultować także możliwość wykonywania ćwiczeń. Odpowiednio dobrana aktywność fizyczna również może pomóc złagodzić dolegliwości związane z obniżeniem brzucha w ciąży. W tym przypadku – poza konsultacją lekarską – także wskazana jest współpraca z fizjoterapeutą, który nie tylko pokaże, jakie ćwiczenia może wykonywać ciężarna, lecz także sprawdzi, czy wykonuje je prawidłowo. Nieodpowiednie wykonywanie określonych ćwiczeń może przynieść więcej szkody niż pożytku…

Inne oznaki zbliżającego się porodu

Obniżenie brzucha w ciąży to tylko jeden z sygnałów, jakie wysyła organizm kobiety przygotowującej się do porodu. O tym, że zbliża się czas rozwiązania, mogą świadczyć takie inne symptomy. Wśród nich wymienia się m.in. odejście czopa porodowego. Jest to gęsty, lepkosprężysty zbitek wydzieliny z dróg rodnych kobiety. W czasie ciąży ma on za zadanie ochraniać płód przed ewentualnym dostaniem się do niego bakterii czy innych patogenów.[6] Gdy jednak pod koniec ciąży szyjka macicy powoli zaczyna rozluźniać się i skracać, czop najzwyczajniej w świecie „wyślizguje się” z dróg rodnych. Może mieć to miejsce w dniu porodu, na kilka lub kilkanaście dni przed nim, jak i równie dobrze… wcale! Tzn. do odejścia czopa śluzowego jak najbardziej odchodzi, lecz niektóre kobiety mogą tego w ogóle nie zauważyć. Zdarza się to zwykle w przypadku, gdy czop porodowy odchodzi stopniowo, złuszczając się małymi fragmentami. Ciężarna może tak małe kawałki śluzu pomylić ze standardową wydzieliną, której pod koniec ciąży zwykle wydostaje się sporo.

Co ciekawe, u wielu kobiet na kilka dni przed porodem dochodzi także do nieznacznej utraty masy ciała – zwykle na poziomie 0,5-1 kg. Wiąże się to ze zwiększoną utratą płynów w tym okresie. Jak łatwo się domyślić, ten objaw również można przegapić, traktując ową nieznaczną obniżkę wagi jako standardowe jej wahania.

Przed porodem mogą wystąpić też problemy z układem trawiennym, jak np. biegunki. Do tego często pojawiają się bóle głowy i kręgosłupa. Jeżeli dojdą do tego regularne skurcze – nawet jeśli przyszła mama nie zauważyła u siebie objawu, jakim jest obniżenie brzucha w ciąży – należy skonsultować się z położną i powoli myśleć o kierowaniu się do szpitala. Być może właśnie rozpoczyna się poród lub lada chwila do tego dojdzie.[5]

Co może zaniepokoić w związku z opadaniem brzucha w ciąży?

W kontekście opisywanego tu aspektu, na pewno należy pilnie udać się do placówki zdrowia w przypadku, gdy:

• brzuch obniżył się przed 34. tygodniem ciąży (nie musi to oznaczać nic złego, ale warto sprawdzić);
• pojawia się bardzo ostry ból, czy to w dole brzucha, czy w dolnej części pleców;
• niepokojący może być też ból przewlekły i twardnienie okolic macicy;
• pojawiło się krwawienie z dróg rodnych lub wyciek płynu owodniowego;
• ciężarnej dokuczają bóle w górnej części brzucha (i nie są to kopniaki jej przyszłego dziecka – bóle w obszarze wątroby mogą świadczyć np. o zatruciu);
• kobieta odczuwa silne i regularne skurcze macicy.

Co jednak najistotniejsze, jeśli dzieje się cokolwiek niepokojącego np. opadaniu brzucha towarzyszą gwałtowne ruchy dziecka lub po prostu ciężarna się niepoki – zawsze lepiej skonsultować to z lekarzem. Pozwoli to zachować spokój lub szybko wychwycić ewentualne nieprawidłowości i podjąć niezbędne kroki.

Źródła:

1. Brega, L., Grygus, I. (2013). Stosowanie współczesnych technologii przedporodowej korekcji przy nieprawidłowych i miednicowych położeniach płodu, [W:] Pop, T. (red.), Wartość rehabilitacji w świadomości współczesnego człowieka (s. 19-27) . Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego
2. Terlikowski, R., Kwiatkowski, M., Terlikowski, S. (2009). Rehabilitacja w ginekologii i położnictwie. [W:] Rutkowski, R., (red.), Rehabilitacja medyczna w praktyce klinicznej. Skrypt do nauczania studentów fizjoterapii, pielęgniarstwa i medycyny (s. 163–190). Uniwersytet Medyczny w Białymstoku
3. Krahel, M., Krajewska-Kuła, E., Okurowska-Zawada, B. (2021). Aktywność fizyczna w ciąży – wybrane aspekty. [W:] Terlikowski, S. i in., Zeszyty Naukowe Wydziału Nauk o Zdrowiu Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku. T. 1 (s. 267-279). Uniwersytet Medyczny w Białymstoku
4. Ziółkowska, A., Oleksy, E., Kasperska, P., Dreliszak, J., Wielgus, A., Sas, K., Zieliński, E. (2020) Ciąża okiem fizjoterapeuty. [W:] Skalski, D., Tuz, M., Czarnecki, D., (red.), Kultura fizyczna, edukacja zdrowotna i bezpieczeństwo. Współczesne wybrane zagadnienia TOM 1, Gdańsk: Wydawnictwo Uczelniane Akademii Wychowania Fizycznego i Sportu im. Jędrzeja Śniadeckiego
5. Szafarowska, M., Biela, M., Kiedy nastąpi poród?, Ginekologia po Dyplomie nr 04/ 2017
6. Becher, N., Waldorf, K. A., Hein M., Uldbjerg (2009), The cervical mucus plug: Structured review of the literature. Acta Obstetricia et Gynecologica Scandinavica, 88: 502-513