Ból głowy w ciąży – jak walczyć z migreną w ciąży?

Ból głowy a migrena w ciąży

Ból głowy to coś, co na jakimś etapie życia odczuwał prawie każdy człowiek. Wystarczy tylko przytoczyć dane, które mówią, że występowanie napięciowych bólów głowy dotyczy nawet około 80 proc. populacji.[1] Jest to zdecydowanie najczęstszy rodzaj tego typu dolegliwości – można go w sumie określić mianem… „zwyczajnego” bólu głowy. Zwykle trwa od kilkudziesięciu minut do kilku dni i najczęściej pojawia się po obu stronach głowy. Nie ma dodatkowych cech, jak np. pulsowanie czy ucisk. Tego typu bolesność zwykle jest dość łagodna lub umiarkowana – a przynajmniej nie jest na tyle silna, by uniemożliwiać codzienną pracę czy wykonywanie innych aktywności.

Biorąc pod uwagę chociażby wspomniane rozpowszechnienie problemu, trudno jest ominąć go także w grupie kobiet ciężarnych. Ból głowy w ciąży zdarza się dość często, tym bardziej, że obecne są wtedy dodatkowe czynniki, które zwiększają ryzyko jego wystąpienia.

Zarówno napięciowe bóle głowy, jak i migrena, zaliczane są do tej samej grupy – tzw. samoistnych bólów głowy. Jest jednak pomiędzy nimi sporo różnic. W przypadku migreny, ból zwykle ma umiarkowane lub duże nasilenie, często formę pulsującą, zazwyczaj pojawia się po jednej stronie i wzrasta podczas wykonywania standardowych czynności oraz aktywności fizycznej. Towarzyszy mu także światłowstręt, nadwrażliwość na dźwięki i zapachy, a nieraz również nudności. Czas trwania migreny jest bardzo zindywidualizowany, zazwyczaj obserwuje się epizody mające od 4 do nawet 72 godzin.

Co ważne, migrena może występować z tzw. aurą lub bez niej. Owa aura to zbiór różnych objawów wzrokowych (np. nie widzenia części obrazu), czuciowych, niedowładów lub problemów z mówieniem. Dodatkowo po migrenie następuje faza pokazująca, jak bardzo organizm jest nią wyczerpany – obserwuje się wtedy znużenie, apatię, trudności w koncentracji, często też rozdrażnienie.[5] Migrena generalnie częściej dotyczy kobiet, bo doświadcza jej nawet 15-18 proc. pań w porównaniu do około 6-8 proc. mężczyzn.[6] Aura wzrokowa pojawia się w około 1/3 przypadków, a niemal 80 proc. doświadcza innych nieprzyjemnych objawów.[7]

Co jest jednak podstawową różnicą, migrena powinna być zaopiekowana przez neurologa i jej leczenie zwykle polega jednak na farmakoterapii (choć bardzo istotna jest też terapia profilaktyczna). Plusem jest to, że wiele badań wskazuje na obniżenie się ilości napadów migrenowych bólów głowy w ciąży – jeśli więc kobieta cierpi na przewlekłe migreny, jest nadzieja, że podczas oczekiwania na dziecko będzie mierzyć się z nimi rzadziej. Jeżeli jednak leki będą potrzebne, konieczne jest w tym zakresie odpowiednie ich dobranie – duża część farmaceutyków stosowanych w leczeniu migreny nie może być podawana ciężarnym.

Przyczyny bólu głowy w ciąży

Jeśli przyszła mama nie doświadczała dotąd migreny, a obecne bóle głowy w ciąży nie wskazują, że to właśnie ona jest podstawą dolegliwości, warto przyjrzeć się kilku innym czynnikom – co ważne, na dużą część z nich można mieć wpływ! Wśród najczęściej pojawiających się źródeł problemu, m.in. wskazuje się:

• zmiany hormonalne – w ciąży organizm podlega wielu zmianom w zakresie układu endokrynnego. Część z nich może wiążąc się z nieprzyjemnymi objawami, które początkowo może być trudno powiązać właśnie z hormonami. Przykładem jest właśnie ból głowy w ciąży. Może być wynikiem ucisku na określone receptory nerwowe, które znajdują się w mózgu, a te – dając odpowiedni sygnał – powodują pojawienie się bólu. Skąd ten ucisk? Wzrost poziomu estrogenów i progesteronu skutkuje zatrzymywaniem się wody w tkankach. Nie dotyczy to jednak tylko obrzęków nóg, z którymi mierzy się duża część ciężarnych, lecz także zatrzymywania wody np. w tkance mózgowej. Tego typu zjawisko jest normalne i jeśli nie nasila się nadmiernie lub nie towarzyszą mu inne niepokojące objawy, nie jest zagrażające;
• stres i inne trudne stany emocjonalne;[1,4]
• wypijanie zbyt małej ilości płynów;[1]
• zbyt niski lub nadmierny poziom aktywności fizycznej;[1]
• nieprawidłowa ilość snu – zarówno niewyspanie, jak i zbyt długi sen;[1]
• chroniczne przemęczenie;
• przebywanie w hałasie;
• nieprawidłowy sposób żywienia;
• głód;
• anemia – niedokrwistość z niedoboru żelaza bardzo często towarzyszy ciężarnym. Jednym z jej objawów może być właśnie ból głowy w ciąży. Często pojawiają się także: osłabienie, bladość, zawroty głowy, trudności w koncentracji i inne;
• zmiany ciśnienia atmosferycznego;
• spadek ciśnienia krwi – jeśli przyszłej mamie, poza bólem głowy, towarzyszą też zawroty, zwłaszcza po szybkim podniesieniu się, pojawiają się np. szumy uszne czy mroczki przed oczami, może to świadczyć o zbyt niskim ciśnieniu krwi. Co istotne, jest to niekorzystne nie tylko dla ciężarnej, lecz także jej przyszłego dziecka, dlatego takie stany należy konsultować z lekarzem;
• poważniejsze kłopoty zdrowotne – np. neurologiczne, okulistyczne czy chociażby problemy z zatokami. Stąd też lekarz ginekolog może skierować ciężarną na dodatkowe konsultacje specjalistyczne i odpowiednie badania.

Silny ból głowy w ciąży – czego nie można lekceważyć?

Owszem, dolegliwości bólowych nigdy nie należy lekceważyć. Jeśli jednak pojawiają się nagle i od razu są bardzo nasilone, momentalnie powinna zapalić się czerwona lampka. W przypadku silnego bólu głowy w ciąży, zwłaszcza występującego w II lub III trymestrze, warto mieć na uwadze fakt, że przyczyną może być podwyższone ciśnienie. To zaś może wiązać się ze stanem przedrzucawkowym, który jest poważnym zagrożeniem zarówno dla płodu, jak i kobiety.

Co więcej, konsultacja z lekarzem zawsze wskazana jest w przypadku, gdy bólowi głowy w ciąży towarzyszą także: wymioty, mdłości, przypadki utraty przytomności, zawroty głowy, widoczne obrzęki w okolicy twarzy, problemy ze wzrokiem, wysoka gorączka (powyżej 38-38,5 °C), mrowienie w kończynach lub chwilowe poczucie bezwładu, drgawki, nasilone problemu poznawcze (np. z pamięcią czy uwagą) i inne. Przyszła mama nie powinna wtedy czekać, tylko porozmawiać ze specjalistą, ponieważ mogą być to objawy poważnych stanów. Co jednak istotne, mogą – ale nie muszą! Lepiej nie stresować się zawczasu, tym bardziej, że w ciąży często tego stresu i tak jest zbyt wiele.

Sposoby na ból głowy w ciąży

Warto pamiętać, że na ból głowy w ciąży nieraz potrafią pomóc bardzo proste metody i na pewno w pierwszej kolejności nie powinno się sięgać po leki przeciwbólowe. Owszem, jeśli jest taka konieczność, nie ma co zwlekać – tym bardziej, że ból głowy może istotnie wpływać na generalne samopoczucie, a nieraz nawet utrudniać codzienne funkcjonowanie przyszłej mamy.

Co jednak warto wiedzieć o lekach przeciwbólowych w ciąży? Najważniejszym faktem jest to, że nie wszystkie preparaty można w tym okresie stosować (zarówno ze względu na zdrowie przyszłej mamy, jak i płodu). Jako najbezpieczniejszy lek przeciwbólowy wskazuje się paracetamol. Nie powinno się zaś stosować kwasu acetylosalicylowego (aspiryny).

Jeśli chodzi o inne środku, zawsze należy ich użycie skonsultować z lekarzem. Co istotne, dotyczy to także preparatów ziołowych. Choć wydają się niepozorne, część z nich także może być przeciwwskazana w ciąży – bezpieczeństwo przede wszystkim![3]

Zanim jednak leki, warto spróbować kilku innych metod, które nie tylko mogą złagodzić ból głowy, ale generalnie wesprzeć organizm i przynieść choć odrobinę relaksu:

• odpoczynek – najlepiej w pozycji leżącej w zaciemnionym pomieszczeniu. Jeśli przyszła mama ma taką możliwość, powinna się położyć lub przespać. Nawet kilkanaście minut może przynieść świetny efekt;
• masaż – warto masować m.in. skronie, co ciężarna może zrobić samodzielnie. Jeśli jednak ktoś może jej pomóc, warto wykonać także masaż okolicy karku i barków. Często to właśnie ich napięcie skutkuje bólem głowy;
• ciepła kąpiel – co ważne, nie może być gorąca!
• spacer – kluczowe jest tu przewietrzenie się, zwłaszcza jeśli na zewnątrz jest akurat nieco chłodniej. Powiew chłodnego powietrza dobrze rozluźnia, co może zniwelować nieprzyjemne objawy. Co jednak istotne, jeśli powietrze jest złej jakości, tego sposobu absolutnie nie powinno się wykorzystywać. Smog i inne zanieczyszczenia w ciąży są szczególnie niekorzystne. Jakość powietrza można na bieżąco sprawdzać m.in. przy pomocy specjalnych aplikacji, które są dostępne bezpłatnie;
• aromaterapia – w tym przypadku warto pamiętać, że w ciąży występują pewne ograniczenia. Aromaterapia opiera się bowiem często o zioła, a nie wszystkie z nich są bezpieczne dla ciężarnych. Jeśli chodzi o olejki, które pomagają na ból głowy, jako skuteczny wymienia się m.in. olejek lawendowy (lepiej unikać go w I trymestrze ciąży, choć generalnie uznaje się, że jest bezpieczny dla ciężarnych);
• ćwiczenia oddechowe – rozszerzają naczynia krwionośne i dotleniają wszystkie narządy. Dzięki temu mogą mieć działanie uspokajające, niwelujące niepokój, a także łagodzące właśnie ból głowy;
• akupunktura – świetnie sprawdza się w przypadku migreny w ciąży. Jest to bowiem metoda bezpieczna i dodatkowo niweluje nieprzyjemne objawy towarzyszące migrenie, jak np. nudności, wymioty czy światłowstręt. Należy jednak pamiętać, by akupunkturę wykonywał sprawdzony specjalista.[8,9]

Co istotne, jeśli chodzi o migrenę w ciąży, w jej przypadku także polecany jest wspomniany wyżej paracetamol, jako lek stosowany doraźnie w celu przerwania napadu bólowego. W cięższych przypadkach stosuje się też inne leki, ale zawsze są one dobierane pod okiem lekarza (neurologa, najlepiej w porozumieniu z ginekologiem). Przykładowo warto wiedzieć, że bezwzględnie przeciwwskazane są alkaloidy sporyszu – mogą prowadzić m.in. do skurczów naczyń krwionośnych.[6,7]

Jak uchronić się przed bólem głowy – prewencja

Czy da się uchronić przed bólem głowy w ciąży? Cóż, na pewno można zmniejszyć ryzyko jego występowania. Co więcej, prewencja w tym zakresie wpływa na generalną poprawę jakości życia i lepszy stan organizmu. Dzięki temu przyszła mama może mieć więcej energii, która w tym czasie będzie szczególnie przydatna! W zakresie prewencji bólu głowy w ciąży, warto pamiętać o:

• odpowiedniej ilości snu – idealne jest przesypianie 9 godzin. Zapewni to pełnię regeneracji, co może być niemożliwe podczas zbyt krótkiego snu. Choć, co ważne, zbyt długi także nie jest polecany. Może bowiem skutkować osłabieniem funkcji poznawczych, trudnościami w koncentracji, obniżeniem nastroju czy też zwiększeniem ryzyka nadwagi;
• dobrej poduszce i materacu – są niezbędne do odpowiedniej troski o kręgosłup. Jest to o tyle istotne, że problemy właśnie z kręgosłupem mogą skutkować bólami głowy;
• wypijanie minimum 2,3 l płynów dziennie – większość powinna stanowić woda;
• redukcji stresu – mogą w tym pomóc wspomniane już ćwiczenia oddechowe, joga czy głębsza praca nad emocjami. Warto pamiętać, że jeśli przyszła mama odczuwa wysoki poziom napięcia lub mierzy się z trudnymi stanami, dobrze byłoby porozmawiać z psychologiem lub psychoterapeutą. Opieka nad sferą psyche jest bowiem równie ważna co troska o zdrowie fizyczne;
• diecie bogatej w składniki odżywcze – przyczyną bólów głowy w ciąży (i nie tylko) może być zbyt mała ilość magnezu. W przypadku ciężarnych, odpowiednie dostarczanie tego składnika jest tym istotniejsze, że dość istotnie wzrasta na niego zapotrzebowanie (zarówno w związku ze wzrostem masy ciała przyszłej mamy, jak i potrzebami płodu). Chcąc go dostarczyć wraz z pożywieniem, warto do swojej diety wprowadzić nasiona roślin strączkowych, orzechy, gorzką czekoladę, ziemniaki, banany czy zielone warzywa (magnez jest bowiem jednym ze składników obecnego w nich chlorofilu). W kontekście prewencji bólów głowy w ciąży, warto pamiętać też o kwasach omega-3, które wykazują m.in. działanie przeciwzapalne, a także witaminach z grupy B;[2]
• trosce o odpowiedni poziom wilgotności powietrza – częste przebywanie w pomieszczeniach ze zbyt suchym powietrzem może skutkować m.in. suchością skóry, oczu, poczuciem suchości w ustach, a także właśnie bólami głowy. Optymalna wilgotność powietrza to 45-65 proc. Warto o to zadbać, posiłkując się elektronicznymi nawilżaczami powietrza lub nawet domowymi sposobami, jak np. rozłożeniem mokrych ręczników na grzejących kaloryferach. Proste działania, a tak ważne dla codziennego komfortu!

Źródła:

1. Siemiński, M., Napięciowe bóle głowy w praktyce lekarza rodzinnego, Forum Medycyny Rodzinnej 2017;11(6):255-262
2. Jarosz, M., Rychlik, E., Stoś, K., Charzewska, J. (red.) (2020) Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny [dostęp: 11.01.2023]
3. Szałek, E., Grześkowiak, E., Bezpieczeństwo farmakoterapii w okresie ciąży, Farmacja Współczesna 2008; 1: 109-115
4. Waś, A., Tucholska, S., Napięciowe bóle głowy – aspekty psychologiczne, Neurol Dziec 2011; 20, 41: 115-119
5. Tabak, J., Kopański, Z., Kulesa-Mrowiecka, M., Rowiński, J., Furmanik, F., Liniarski, M., Pierwotne bóle głowy, Journal of Clinical Healthcare 2/2018
6. Stępień, A., Kozubski, W., Rożniecki, J., Domitrz, I., Leczenie migreny. Zalecenia opracowane przez grupę ekspertów Polskiego Towarzystwa Bólów Głowy, Polskiego Towarzystwa Badania Bólu i Sekcji Badania Bólu Polskiego Towarzystwa Neurologicznego, Ból 2020, Tom 21, Nr 2, s. 11-30
7. Łukasik, M., Owecki, M. K., Kozubski, W., Leczenie doraźne i profilaktyka napadów migreny, Neuropsychiatria i Neuropsychologia 2012; 7, 1: 7–18
8. Wożniak, P., Ziółkowski, P., Pięta-Dolińska, A., Oszukowski, P., Akupunktura w leczeniu napadów migreny u kobiet ciężarnych, GinPolMedProject 4 (14) 2009
9. Zdrojewicz, Z., Minczakowska, K., Klepacki, K., Rola aromaterapii w medycynie, Family Medicine & Primary Care Review 2014; 16, 4: 387–391