Kiedy zrobić test ciążowy, by jego wynik był wiarygodny?

Test ciążowy – na czym polega i jak działa?

Nad skutecznymi sposobami sprawdzania, czy kobieta jest w ciąży, pracowano już od czasów starożytnego Egiptu. Co ciekawe, jeden z „testów ciążowych” tamtego okresu opierał się na badaniu moczu. Kilka kropel porannej próbki pozostawiano na ziarnach pszenicy i jęczmienia. Po kilku dniach sprawdzano, czy rośliny zaczęły kiełkować. Jeśli tak, oznaczało to, że kobieta jest w ciąży.

Dziś wiemy, że nie była to metoda skuteczna, co zweryfikowali współcześni nam naukowcy (eksperymenty przeprowadzono m.in. w 1941 i 1963 roku). Intuicja starożytnych ekspertów była jednak całkiem dobra, ponieważ właśnie w moczu można znaleźć hormon, który potwierdza ciążę. Zauważono jednak, że w przypadku zakwitania jęczmienia czy pszenicy, kluczowe były estrogeny – ich wysoki poziom mógł wpłynąć na kiełkowanie roślin. One same w sobie nie świadczą jednak o ciąży. W przypadku potwierdzenia, czy doszło do zapłodnienia, konieczne jest bowiem zbadanie ludzkiej gonadotropiny kosmówkowej (beta hCG).

Poziom beta hCG w moczu

To właśnie poziom tego hormonu w moczu sprawdzają współczesne testy ciążowe. Ludzka gonadotropina kosmówkowa jest wytwarzana przez kosmówkę łożyska, które tworzy się w momencie implantacji zarodka w macicy. Łatwo zatem wnioskować, że jeśli do zagnieżdżenia się zarodka nie dojdzie, nie powstanie łożysko, a tym samym test nie będzie mógł wykryć odpowiedniego poziomu beta hCG – wynik będzie w takim przypadku negatywny.

Warto jednak podkreślić, że kluczowe jest tutaj określenie „odpowiedniego poziomu beta hCG” – testy ciążowe cechują się bowiem określoną czułością i mogą nie wyłapać bardzo niskiego stężenia sprawdzanego markera. Co więcej, stężenie samego hormonu wzrasta w bardzo specyficzny sposób. M.in. właśnie dlatego konieczne jest wykonywanie testów ciążowych w konkretnym czasie.

Zacząć trzeba jednak zawsze od wyboru testu. Jest ich kilka rodzajów, choć – co istotne – nie różnią się mechanizmem działania (wszystkie wychwytują poziom beta hCG), lecz sposobem wykonywania.

Rodzaje testów ciążowych – który wybrać?

• Płytkowy test ciążowy – zawiera w zestawie test (pod postacią płaskiej płytki) oraz pipetkę do pobrania moczu. Zwykle wystarczą 2-3 krople, które należy umieścić w polu testowym. Obok znajduje się zaś pole z wynikami oraz strefą kontrolną C.
• Paskowy test ciążowy – najprostsza forma testów i zwykle też najtańsza. Jak sama nazwa wskazuje, są to paski, które wystarczy zanurzyć w próbce moczu.
• Strumieniowy test ciążowy – zwykle ma postać flamastra. Przed jego wykonaniem należy zdjąć nasadkę z końcówki testowej i skierować ją pod strumień moczu (na około 10 sekund). Następnie ponownie zamyka się „flamaster” i oczekuje na wyniki. Tu także okienka podzielone są na dwie strefy: testową oraz kontrolną.

Dostępne są także testy, które posiadają cyfrowy wyświetlacz. Wynik pokazuje się wtedy w formie napisów, np. „TAK” lub „NIE”. Niektóre wyliczają też czas ciąży, który wynika z poziomu mierzonego hormonu beta hCG. Testy cyfrowe przyjmują postać płytkowych lub strumieniowych.

Kiedy zrobić test ciążowy?

W przypadku wykonywania testów ciążowych, nie jest polecany pośpiech. Zbyt wczesne zrobienie pomiaru może bowiem okazać się niewiarygodne – poziom beta hCG będzie jeszcze za niski, by test mógł go wyłapać. Warto zatem zwracać uwagę na konkretne wytyczne określone przez producentów testu. Wszystko bowiem zależy od ich czułości. Przykładowo czułość na poziomie 10 mlU/ml mówi o tym, że test jest w stanie wykryć hormon, gdy jego stężenie będzie nie mniejsze niż wskazana wartość.

Kiedy najwcześniej można zrobić test ciążowy?

W przypadku testów o wymienionej wyżej czułości, wskazuje się, że mogą być przeprowadzane już w 6. dniu od momentu zapłodnienia. Generalnie jednak najbardziej wiarygodnym momentem wykonania testu ciążowego jest dzień po terminie spodziewanego krwawienia menstruacyjnego, zwłaszcza jeśli miesiączka się spóźnia.

Co ważne, pytanie o to, kiedy zrobić test ciążowy, można odnieść także do pory dnia. Najlepiej bowiem przeprowadzać go z porannego moczu, z pierwszej oddanej danego dnia próbki. Po nocy mamy do czynienia z większą jego koncentracją, co pozwala na bardziej miarodajny pomiar ludzkiej gonadotropiny kosmówkowej.

Jak zrobić test ciążowy – krok po kroku

Dokładny sposób wykonywania testu ciążowego zależy od jego rodzaju. Najważniejsze jest zatem dokładne zapoznanie się z instrukcją dołączoną do każdego z nich. Jeśli chodzi o test paskowy, początkowo należy przygotować pojemniczek do zebrania próbki moczu. Następnie trzeba zanurzyć w nim pasek testowy (do wskazanej linii zanurzenia) i odczekać około 10 sekund. Po wyjęciu wystarczy położyć pasek na czystą powierzchnię i odczekać około 1 minutę – zwykle po takim czasie w odpowiednim miejscu na pasku pojawią się kreski. Jeśli wystąpi jedna w polu kontrolnym (C), oznacza to brak ciąży. Dwie kreski świadczą zaś o zapłodnieniu. Możliwa jest też trzecia sytuacja – pojawienie się tylko linii testowej, a brak oznaczenia we wspomnianym polu kontrolnym. Wtedy test należy uznać za nieważny i wykonać kolejny.

Test płytkowy również wymaga początkowego zebrania próbki moczu. Z niej wydobywa się pipetką kilka kropel, które umieszcza się następnie w polu testowym (zazwyczaj są potrzebne 2-3 krople). Wyniki pojawiają się po około 1 minucie, a oznaczenia są takie same jak we wcześniejszym przypadku.

Dotyczy to także testu strumieniowego, choć jego przeprowadzanie nieco różni się od dwóch pierwszych rodzajów. Test sam w sobie przypomina flamaster. Chcąc wykonać pomiar, należy zdjąć nakładkę z paska absorbującego mocz, a następnie podłożyć go pod strumień moczu na co najmniej 10 sekund. W kolejnym kroku należy nałożyć nasadkę, test odłożyć na płaską, czystą powierzchnię i odczekać co najmniej 1 minutę.

Czy test ciążowy zawsze jest wiarygodny?

Współczesne domowe testy ciążowe cechują się wysoką dokładnością, nawet przekraczającą poziom 99 proc. Zawsze pozostaje jednak ewentualność błędu, choć zdarzają się one bardzo rzadko i często występują jako skutek nieprawidłowego przeprowadzenia pomiaru. Co może wpłynąć na wiarygodność testu?

• Termin jego wykonania (zbyt szybkie podejście do testu, gdy poziom beta hCG jest jeszcze za niski).
• Nieprawidłowy czas sprawdzania wyniku (należy go ocenić w określonym okienku czasowym, w większości przypadków od 1 do 5-10 minut po wykonaniu testu – wynik ukazujący się po tym czasie, nie jest wiarygodny).
• W przypadku testów strumieniowych, należy pamiętać o odpowiednio długim utrzymywaniu paska testowego w kontakcie z moczem (zbyt szybkie wyjęcie może skutkować pobraniem zbyt małej próbki).
• Data przydatności – tak, test ciążowy ma określony termin, w którym można z niego korzystać. Po jego przekroczeniu, nie należy uznawać wyniku za wiarygodny.

Co ważne, możliwe jest też uzyskanie fałszywie dodatniego wyniku. Oznacza to, że w moczu znajduje się określony poziom hormonu beta hCG, mimo że dana kobieta nie jest w ciąży. W jakich przypadkach może się tak stać? Fałszywie dodatni wynik mogą uzyskać: osoby przyjmujące leki, które zawierają badany hormon (stosowane przede wszystkim w leczeniu niepłodności), kobiety po porodzie (nawet do kilku tygodni po urodzeniu dziecka może utrzymywać się pewne stężenie beta hCG) czy kobiety po poronieniu. Tego typu wynik mogą też wywoływać różnego rodzaju zaburzenia zdrowotne, w tym nieprawidłowości ze strony układu hormonalnego czy nawet nowotwory.

Jak potwierdzić ciążę – badania z krwi

Gdy domowy test ciążowy pokaże pozytywny wynik, można potwierdzić go dodatkowo badaniem beta hCG z krwi. Przebiega ono jak standardowa morfologia – test wykonuje się z krwi pobranej z żyły łokciowej. Tego typu badanie wskazuje bardzo konkretny wynik, czyli dokładne stężenie hormonu, co ułatwia ocenę, z którym tygodniem ciąży mamy do czynienia.

Warto wiedzieć, że w I trymestrze poziom beta hCG podwaja się co około 48-72 godziny. Najwyższe stężenie obserwuje się w 11-13 tygodniu ciąży, by następnie móc zanotować lekki spadek. Generalnie jednak dość wysoki poziom utrzymuje się aż do porodu. Konkretne wyniki zależą od norm określonych przez laboratorium, które wykonuje badanie. Zwykle jednak uznaje się, że poziom powyżej 5 mlU/ml oznacza ciążę, a poniżej – jej brak.

Oto przykładowe wyniki poziomu beta hCG w kolejnych tygodniach ciąży (liczone od ostatniej miesiączki):

• 1-2 tydzień: 5-50 mlU/ml
• 3-4 tydzień: 6-426 mlU/ml
• 5-8 tydzień: 18-229 000 mlU/ml
• 9-12 tydzień: 25 700-289 000 mlU/ml
• 13-16 tydzień: 13 300-254 000 mlU/ml
• 17-24 tydzień: 4 060-165 400 mlU/ml
• 25-40 tydzień: 3640-117 000 mlU/ml [1]

Wczesne objawy ciąży

Każda ciąża jest inna – niektóre kobiety mają wiele objawów, inne zaś zupełnie nie odczuwają różnicy w porównaniu do wcześniejszego stanu. Wskazuje się jednak, że jest kilka najczęściej pojawiających się symptomów wczesnej ciąży, m.in. należą do nich:

• powiększone, tkliwe piersi;
• podwyższona temperatura ciała;
• nadwrażliwość na zapachy;
• wzdęcia, nudności, wymioty;
• uczucie zmęczenia i senności;
• wahania nastrojów.

Jeśli je odczuwasz i przypuszczasz, że możesz być w ciąży, warto wykonać test (wybór jego rodzaju zależy od Twoich preferencji). Wyszedł negatywny, a Ty niezmiennie masz poczucie, że doszło do zapłodnienia? Odczekaj jeszcze kilka dni i powtórz pomiar – zawsze lepiej upewnić się dwa razy! Pamiętaj, że test ciążowy z krwi jest o wiele bardziej czuły i może potwierdzić ciążę wcześniej.

Źródła:

Głodek, A., Testy ciążowe wczoraj i dziś, Nowiny Lekarskie 2008, 77, 5, 377-381

Głodek, A., Kubiczak, M., Urbaniak, P., Walkowiak, G., Nowak-Martwitz, W., Jankowska, A., Ludzka gonadotropina kosmówkowa – znany hormon o nieznanych funkcjach, Ginekologia Polska 2012, 83, 766-771

Niebyl, R. J., Nausea and Vomiting in Pregnancy, The New England Journal of Medicine 2010, 363: 1544-50

[1] „Beta HCG”; https://www.synevo.pl/beta-hcg/ [dostęp 05.12.2022]