Zastój pokarmu: sprawdzone metody na złagodzenie dolegliwości

Zastój pokarmu - co musisz wiedzieć?

● Zastój pokarmu najczęściej pojawia się jako efekt nadmiernego wypełnienia piersi mlekiem.

● Kontynuowanie karmienia na żądanie, unikanie długich przerw między przystawianiem dziecka do piersi, stosowanie ciepłych kompresów bezpośrednio przed karmieniem i zimnych okładów pomiędzy nimi, to niektóre ze sposobów radzenia sobie z zastojem pokarmu.

● W profilaktyce zastoju pokarmu ważne jest dbanie o odpowiednią technikę i częstotliwość karmienia piersią, a także unikanie ściskania piersi, np. przez źle dopasowany biustonosz lub obcisłą odzież.

Czym jest zastój pokarmu w piersi?

Zastój pokarmu to stan, w którym przepływ mleka przez kanaliki mleczne w piersi kobiety karmiącej jest zaburzony. Problem może pojawić się w sytuacji, gdy piersi są nadmiernie wypełnione. Powoduje to obrzęk tkanek, zaburzenia w dopływie oksytocyny (hormonu odpowiedzialnego za wypływ mleka) oraz związane z tym zablokowanie przepływu pokarmu. Zwykle mamy do czynienia z miejscowym zastojem pokarmu - kanaliki mleczne w piersi są podzielone na segmenty i problem z odpływem mleka dotyczy często tylko jednego z nich.

Kiedy może pojawić się zastój pokarmu?

Zastój pokarmu jest częstą przypadłością u kobiet niedługo po porodzie. Zazwyczaj mamy z nim do czynienia w pierwszych tygodniach laktacji, przede wszystkim w okresie tzw. nawału pokarmu, czyli między 3. i 6. dobą po urodzeniu dziecka. Zaburzenia mogą również pojawić się po zmianie w zwyczajowym rytmie karmienia malucha - przede wszystkim w sytuacji, gdy dojdzie do wydłużonej przerwy w przystawianiu niemowlaka do piersi lub odciąganiu mleka.

Jak rozpoznać zastój pokarmu?

Jednym z głównych objawów zastoju pokarmu jest obecność wyczuwalnego, twardego guzka w piersi - tkliwego, bolesnego przy dotyku. Powstaje on w miejscu, w którym mleko nie przepływa odpowiednio. Czasami guzek ma na tyle duży rozmiar, że staje się widoczny gołym okiem. Do objawów towarzyszących zastojowi pokarmu można zaliczyć również obrzęk w miejscu, gdzie przepływ mleka jest utrudniony. Skóra w tym obszarze czasami ma także zwiększoną temperaturę. Kobieta odczuwa dyskomfort, który często nasila się w początkowej fazie karmienia. Czasami przy zastoju pokarmu mamy do czynienia z podwyższoną temperatura ciała. Gdy przekracza ona 38°C, przyczyną zwykle jest nie sam zastój pokarmu, a współtowarzyszące mu zapalenie piersi.

Domowe sposoby na zastój pokarmu

Poniżej znajdziesz wskazówki odnośnie tego, co robić przed, w czasie i po karmieniu piersią, by poradzić sobie z zastojem pokarmu:

● Przed karmieniem piersią usiądź wygodnie, zdejmij biustonosz i spróbuj się zrelaksować. Przyłóż ciepły kompres do piersi. Następnie lekko ją rozmasuj, wykorzystując bardzo delikatne ruchy przypominające głaskanie, wykonywane w kierunku do brodawki sutkowej.

● Po wykonaniu masażu przystaw dziecko do piersi. Karmienie rozpoczynaj raz od jednej, raz od drugiej piersi.

● Upewnij się, że dziecko jest poprawnie przystawione do piersi. W czasie, gdy niemowlę ssie pokarm, możesz kontynuować delikatne masowanie wykonywane w kierunku do brodawki sutkowej, by pomóc w opróżnieniu piersi.

● Jeśli po karmieniu nadal występuje uczucie pełności w piersi, potrzebne może być odciągnięcie mleka laktatorem, do momentu odczucia ulgi.

● Zaraz po karmieniu przyłóż do piersi zimny kompres, np. dostępny w aptekach kompres z żelem chłodzącym. Dobrym sposobem jest również wykorzystanie okładów ze schłodzonej kapusty, które mają udokumentowane działanie łagodzące obrzęk piersi.

● Po karmieniu możesz zastosować również leki przeciwbólowe, np. tabletki z ibuprofenem.

● Pamiętaj, by dziecko przystawiać do piersi na żądanie. W okresie nawału pokarmu unikaj przerw w karmieniu dłuższych niż 3 godziny. Staraj się jednak nie przystawiać dziecka do piersi zbyt często (ponad potrzeby dziecka) ani intensywnie odciągać pokarmu laktatorem. Może to zwiększyć produkcję mleka i nasilić problem.

● Skonsultuj się z lekarzem, jeśli objawy zastoju pokarmu nie mijają w czasie około 2-3 dni.

● Zgłoś się pilnie do lekarza (w ciągu doby), jeśli zauważysz oznaki zapalenia piersi, do których należą: gorączka (temperatura ciała powyżej 38°C), dreszcze, złe samopoczucie, nasilone zmęczenie, zaczerwienienie, dyskomfort i obrzęk piersi, a także ostre dolegliwości bólowe odczuwane w czasie karmienia dziecka lub odciągania pokarmu laktatorem.

Czy przy zastoju pokarmu stosuje się antybiotyk?

Sam zastój pokarmu nie stanowi wskazania do stosowania antybiotyku. Lekarze zwykle przepisują środki farmakologiczne z tej grupy, gdy istnieje podejrzenie bakteryjnego zapalenia piersi, którego objawy nie mijają w ciągu doby od wystąpienia objawów.

Ile trwa zastój pokarmu?

Przy odpowiednim postępowaniu, zastój pokarmu mija zwykle w ciągu 1-2 dni. Jeśli objawy nie ustępują w ciągu 2-3 dni, warto skonsultować się z lekarzem.

Jak zapobiegać zastojowi pokarmu?

Przestrzeganie kilku wymienionych poniżej ważnych zasad może znacznie zredukować ryzyko wystąpienia zastoju pokarmu:

● Upewnij się, że Twoja technika karmienia jest właściwa. Pomóc może w tym konsultacja z wykwalifikowanym doradcą laktacyjnym.

● Staraj się unikać długich przerw w karmieniu dziecka piersią. Pamiętaj, że w okresie zwiększonej produkcji pokarmu, przynajmniej między 2. i 7. dobą po porodzie, malucha należy delikatnie wybudzić na karmienie, jeśli przesypia 3 godziny bez przerwy.

● W miarę możliwości przystawiaj dziecko do piersi zamiast korzystać z laktatora, szczególnie w pierwszych tygodniach po porodzie.

● Zakładaj komfortowe, luźne ubrania. Upewnij się, że Twój biustonosz nie uciska piersi. W pierwszych tygodniach karmienia dziecka zaleca się również zrezygnować z noszenia wkładek laktacyjnych. Ponadto unikaj spania w pozycjach, w których piersi są uciskane.

Zastój pokarmu - częste pytania mam (FAQ)

Co robić, jeśli zastój pokarmu nie mija?

Jeśli zastój pokarmu nie mija w ciągu 2-3 dni, skonsultuj się z lekarzem lub doradcą laktacyjnym. Pilne uzyskanie pomocy lekarza (najlepiej w ciągu jednej doby) może być potrzebne, jeśli pojawi się stan zapalny piersi. O jego wystąpieniu świadczy ból, zaczerwienienie i obrzęk w tej okolicy, zwykle z towarzyszącymi objawami ogólnymi, takimi jak gorączka i złe samopoczucie.

Czy po odstawieniu dziecka od piersi może dojść do zastoju pokarmu?

Tak, odstawienie dziecka od piersi, szczególnie nagłe, może prowadzić do nagromadzenia się pokarmu w kanalikach mlecznych i wynikającego z tego zastoju pokarmu.

Czy kontynuować karmienie dziecka piersią, gdy dojdzie do zastoju pokarmu?

W przypadku wystąpienia zastoju pokarmu zaleca się kontynuować karmienie piersią w normalnym rytmie - niewskazane jest zarówno zwiększenie częstości przystawiania dziecka do piersi, jak i jej ograniczanie.

Czy odciąganie mleka laktatorem może przyczyniać się do zastoju pokarmu?

Odciąganie mleka laktatorem, szczególnie jeśli jest zbyt częste lub prowadzone w zbyt długich sesjach, “do pustej piersi”, może stymulować nadmierną produkcję mleka, która skutkuje przepełnieniem kanalików, obrzękiem i zastojem pokarmu.

Czy suplementacja lecytyną pomaga radzić sobie z zastojem pokarmu?

Uważa się, że lecytyna zmniejsza lepkość pokarmu, co może pomagać w odpływie mleka przez kanaliki mleczne. Brakuje jednak dowodów, które by potwierdzały skuteczność tego środka. Stosowanie suplementu lecytyny uznaje się za bezpieczne dla mamy karmiącej i dziecka, więc wypróbowanie tej metody nie powinno zaszkodzić. Przed rozpoczęciem stosowania preparatu warto skonsultować się jednak z lekarzem.

Czy terapia ultradźwiękami pomaga przy zastoju pokarmu w piersi?

Terapia ultradźwiękami nie ma udokumentowanego pozytywnego działania w kontekście radzenia sobie z zastojem pokarmu.

Zastój pokarmu: podsumowanie

Zastój pokarmu jest częstą przypadłością wśród mam, szczególnie w okresie pierwszych tygodni po porodzie. W przypadku pojawienia się objawów, warto zastosować domowe sposoby, m.in. karmienie dziecka na żądanie (jednak bez długich przerw między przystawianiem do piersi), stosowanie ciepłych kompresów przed karmieniem oraz delikatny masaż piersi stymulujący wypływ mleka. Brak poprawy w ciągu 2-3 dni lub wystąpienie objawów zapalenia piersi stanowią wskazania do zasięgnięcia porady lekarskiej.

Źródła:

1. Mitchell K. B., Johnson H. M., Rodriguez J. M. i wsp. (2022) Academy of Breastfeeding Medicine Clinical Protocol #36: The Mastitis Spectrum, Revised 2022, Breastfeeding Medicine, 17(5): 360-376, dostęp: https://www.bfmed.org/assets/ABM%20Protocol%20%2336.pdf.
2. American Academy of Pediatrics (2009) Clogged Milk Ducts, dostęp: https://www.healthychildren.org/English/ages-stages/baby/breastfeeding/Pages/Clogged-Milk-Ducts.aspx.
3. Canadian Breastfeeding Foundation (2009) Blocked ducts, dostęp: https://www.canadianbreastfeedingfoundation.org/basics/blocked_ducts.shtml.
4. Blackmon M. M., Nguyen H., Vadakekut E. S. i wsp. (2024) Acute Mastitis, National Library of Medicine, StatPearls, dostęp: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK557782/.
5. Australian Breastfeeding Association (2023) Localized breast inflammation (‘blocked ducts’), dostęp: https://www.breastfeeding.asn.au/resources/breast-inflammation.
6. National Health Service (2022) Breast pain and breastfeeding, dostęp: https://www.nhs.uk/baby/breastfeeding-and-bottle-feeding/breastfeeding-problems/breast-pain/.
7. Wong B. B., Chan Y. H., Leow M. Q. H. i wsp. (2017) Application of cabbage leaves compared to gel packs for mothers with breast engorgement: Randomised controlled trial, International Journal of Nursing Studies, 76: 92-99, dostęp: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28941842/.
8. Nehring-Gugulska M. Obrzęk piersi (Engorgement) i zastój pokarmu (Stasis), Centrum Nauki o Laktacji, dostęp: https://cnol.kobiety.med.pl/wiedza/problemy-z-piersiami/obrzek-piersi-engorgement-i-zastoj-pokarmu-stasis/.