Zapalenie jamy ustnej jest dość często obserwowanym wśród dzieci rodzajem zaburzeń. Może obejmować fragment błony śluzowej (np. śluzówkę języka, podniebienia, dziąseł, wewnętrznej strony policzków) lub dotyczyć całej błony śluzowej jamy ustnej. W wielu przypadkach wiąże się z odczuwaniem przez dziecko znacznego dyskomfortu, który utrudnia codzienną aktywność oraz powoduje problemy ze spożywaniem żywności. Błona śluzowa w buzi Twojego dziecka jest zaczerwieniona lub występują w niej pęcherzyki czy owrzodzenia? Przeczytaj poniższy artykułu i sprawdź, jak rozpoznać i leczyć zapalenie jamy ustnej.
Co znajdziesz w tym artykule:
- 1.Zapalenie jamy ustnej u dziecka - co musisz wiedzieć?
- 2.Jakie mogą być przyczyny zapalenia jamy ustnej u dziecka?
- 3.Jak wygląda zapalenie jamy ustnej u dziecka?
- 4.Rodzaje stanów zapalnych jamy ustnej u dziecka
- 5.Jak leczyć zapalenie jamy ustnej u dziecka?
- 6.Co stosować na zapalenie jamy ustnej u dziecka?
- 7.Ile trwa zapalenie jamy ustnej u dziecka?
- 8.Czy można zapobiegać rozwojowi zapalenia jamy ustnej u dziecka?
- 9.Zapalenie jamy ustnej u dziecka - częste pytania rodziców (FAQ)
- 10.Zapalenie jamy ustnej u dziecka - podsumowanie
Zapalenie jamy ustnej u dziecka - co musisz wiedzieć?
● Stan zapalny jest odpowiedzią organizmu na uszkodzenie tkanek, które może być wywołane np. przez uraz lub infekcję wirusową, bakteryjną, grzybiczą.
● Do objawów zapalenia jamy ustnej zalicza się m.in. zaczerwienienie, ból i pieczenie, widoczne pęcherzyki, owrzodzenia lub naloty, a także niechęć do spożywania pokarmów i płynów (co u dzieci, szczególnie najmłodszych, może wiązać się ze zwiększonym ryzykiem groźnego odwodnienia).
● W leczeniu można stosować leki łagodzące dolegliwości bólowe (zarówno do podania doustnego, jak i do aplikowania miejscowo), a w niektórych przypadkach również przepisane przez lekarza środki ukierunkowane na zwalczanie przyczyny stanu zapalnego (np. antybiotyki lub leki przeciwgrzybiczne).
● W terapii zapalenia jamy ustnej u dziecka ważne jest dbanie o nawodnienie organizmu oraz łagodną dietę, która nie powoduje dodatkowych podrażnień. Znaczenie ma także zachowywanie zasad higieny jamy ustnej.
Jakie mogą być przyczyny zapalenia jamy ustnej u dziecka?
Do rozwoju stanów zapalnych jamy ustnej u dziecka przyczynia się wiele czynników. Typowo u podłoża tych zaburzeń leżą infekcje lub urazy. Zapalenie błony śluzowej jamy może być spowodowane:
● Zakażeniami wirusowymi, w szczególności wirusem opryszczki.
● Zakażeniami bakteryjnymi.
● Zakażeniami grzybiczymi, np. kandydozą.
● Urazami mechanicznymi, np. uszkodzeniami błony śluzowej w okresie noszenia aparatu ortodontycznego lub przypadkowym przygryzieniem śluzówki.
● Urazami termicznymi, np. wynikającymi z poparzenia gorącym napojem lub jedzeniem.
● Urazami związanymi z działaniem drażniących substancji chemicznych, np. wynikającymi ze spożycia przez dziecko płynów, które nie są przeznaczone do konsumpcji.
● Radioterapią lub chemioterapią stosowaną w leczeniu nowotworów.
● Niedoborami pokarmowymi, w szczególności niedoborem żelaza, witaminy B6, witaminy B12 lub witaminy C.
● Niektórymi chorobami przewlekłymi, np. celiakią czy nieswoistymi chorobami zapalnymi jelit.
● Reakcją alergiczną.
● Osłabieniem układu odpornościowego, zwiększającym ryzyko infekcji powodujących stan zapalny jamy ustnej.
Jak wygląda zapalenie jamy ustnej u dziecka?
Stan zapalny może obejmować fragment śluzówki jamy ustnej lub całą błonę śluzową. Do objawów zapalenia jamy ustnej u dziecka zalicza się:
● Zaczerwienienie w jamie ustnej,
● Pieczenie, ból w obrębie jamy ustnej,
● Obrzęk tkanek w obrębie jamy ustnej,
● Gorączkę,
● Pęcherzyki lub grupy pęcherzyków na wargach lub wokół nich,
● Widoczne nadżerki lub owrzodzenia wewnątrz jamy ustnej,
● Biały nalot na języku, podniebieniu lub po wewnętrznej stronie policzków,
● Niechęć do spożywania pokarmów i płynów,
● Oznaki odwodnienia - należy zwrócić szczególną uwagę na ich możliwe pojawienie się u niemowląt, u których objawy stanu zapalnego powodują problemy z karmieniem (do symptomów odwodnienia u najmłodszych dzieci zalicza się m.in. zapadnięcie się ciemiączka, suchość błon śluzowych i języka, płacz bez łez, mniejszą od zwyczajowej ilość mokrych pieluch, drażliwość lub apatię).
Rodzaje stanów zapalnych jamy ustnej u dziecka
W zależności od czynników wywołujących zapalenie jamy ustnej u dziecka, możemy wyróżnić wiele rodzajów tych zaburzeń. Warto wśród nich wymienić:
● Wirusowe zapalenie jamy ustnej. W tej grupie należy wspomnieć w szczególności o częstym wśród dzieci opryszczkowym zapaleniu jamy ustnej, wywołanym przez zakażenie wirusem Herpes simplex. Powoduje ono stan zapalny obejmujący przede wszystkim wargę. Do objawów należy silne pieczenie oraz widoczne małe pęcherze. U małych dzieci, które przebywają infekcję tym wirusem pierwszy raz, często występuje również gorączka i ból gardła. Zmiany ustępują zwykle w ciągu 10 dni.
● Bakteryjne zapalenie jamy ustnej. Może pojawić się jako skutek nadkażenia miejsc objętych stanem zapalnym z innych przyczyn.
● Grzybicze zapalenie jamy ustnej. W tej grupie należy wymienić przede wszystkim kandydozę, która u niektórych dzieci pojawia się już w wieku niemowlęcym. Może występować w postaci powodującej powstawanie nadżerek na błonie śluzowej lub w postaci przerostowej, związanej z pojawieniem się w jamie ustnej grubych, białych nalotów, których nie da się usunąć bez uszkodzenia nabłonka i wywołania krwawienia.
● Aftowe zapalenie jamy ustnej. Choroba, która może mieć charakter przejściowy, ciągły lub nawracający (objawy mogą wtedy pojawiać się np. co kilka miesięcy). Najczęściej powoduje występowanie w jamie ustnej zmian w postaci białych owrzodzeń z czerwoną obwódką o średnicy poniżej 1 cm. Towarzyszy temu silne pieczenie i niechęć dziecka do spożywania pokarmów. Dolegliwości i widoczne zmiany na błonie śluzowej zazwyczaj ustępują w ciągu 7-10 dni.
Jak leczyć zapalenie jamy ustnej u dziecka?
Jeśli u dziecka występują objawy zapalenia jamy ustnej:
● Zgłoś się z nim do lekarza w celu rozpoznania przyczyny i dopasowania odpowiedniego sposobu postępowania do danej sytuacji.
● W razie potrzeby zastosuj u dziecka leki łagodzące dolegliwości bólowe. Najlepiej postawić na preparaty zalecone przez lekarza. Mogą do nich należeć zarówno środki stosowane doustnie, jak i miejscowo.
● Zapobiegaj odwodnieniu organizmu dziecka i reaguj, jeśli zauważysz jego oznaki. Unikaj podawania kwaśnych napojów oraz innych płynów o intensywnym smaku.
● Zadbaj o to, by oferowane dziecku jedzenie nie powodowało nasilenia objawów zapalenia jamy ustnej. Zalecana jest dieta zawierająca potrawy o płynnej lub miękkiej konsystencji, w umiarkowanej lub chłodnej temperaturze, pozbawione składników kwaśnych, pikantnych, mocno słonych, a także produktów o ostrej strukturze.
● Zwróć szczególną uwagę na prawidłową higienę jamy ustnej dziecka.
Co stosować na zapalenie jamy ustnej u dziecka?
W przypadku wystąpienia zapalenia jamy ustnej u dziecka należy zgłosić się z nim do lekarza. Jest to ważne szczególnie, jeśli u dziecka obserwuje się nasilone objawy, a także gdy oznaki zapalenia jamy ustnej utrzymują się dłużej niż 3 dni lub powodują problemy z jedzeniem i piciem (albo karmieniem w przypadku najmłodszych maluchów). Po rozpoznaniu przyczyny problemu, lekarz dobierze odpowiednie środki farmakologiczne. Na zapalenie jamy ustnej u dziecka można stosować:
● Leki przeciwwirusowe, stosowane m.in. w ciężkich przypadkach opryszczkowego zapalenia jamy ustnej.
● Antybiotyki, wykorzystywane w sytuacjach, gdy zapalenie jamy ustnej wywołane jest przez infekcję bakteryjną.
● Leki przeciwgrzybicze, przyjmowane np. w przypadku kandydozy.
● Leki przeciwbólowe stosowane doustnie, np. paracetamol lub ibuprofen.
● Leki miejscowe (np. w postaci żelów, aerozoli, płukanek), stosowane w celu łagodzenia dolegliwości oraz odkażania miejsc uszkodzeń błony śluzowej.
Ile trwa zapalenie jamy ustnej u dziecka?
Czas trwania zapalenia jamy ustnej w dużej mierze zależy od przyczyny tego problemu, a w niektórych przypadkach również od skuteczności podjętego leczenia (o ile jest ono wymagane). Zwykle objawy ustępują w czasie od kilku dni do 2 tygodni. W przebiegu niektórych postaci zapalenia jamy ustnej, m.in. nawracającego zapalenia aftowego jamy ustnej, objawy mogą jednak rozwijać się wielokrotnie, np. co kilka miesięcy.
Czy można zapobiegać rozwojowi zapalenia jamy ustnej u dziecka?
Nie zawsze jesteśmy w stanie zapobiec rozwojowi zapalenia jamy ustnej u dziecka. Istnieją jednak sposoby na to, by zmniejszyć ryzyko jego wystąpienia. Należą do nich:
● Zachowywanie zasad higieny, które mają na celu zapobieganie rozprzestrzenianiu się wirusów, bakterii, grzybów - nieużywanie tych samych co dziecko przedmiotów osobistych (np. ręczników, szczoteczek do zębów) oraz sztućców (bez ich wcześniejszego umycia), a także unikanie narażenia dziecka na kontakt z osobami, które wykazują objawy chorób zakaźnych.
● Odżywcza, zbilansowana dieta, bez nadmiaru cukrów (w tym szczególnie cukrów w postaci słodzonych napojów oraz soków).
● Dbanie o spożywanie przez dziecko wystarczającej ilości płynów w ciągu dnia.
● Unikanie narażenia dziecka na dym papierosowy.
● Dbałość o higienę jamy ustnej, w tym przede wszystkim regularne mycie i nitkowanie zębów.
Zapalenie jamy ustnej u dziecka - częste pytania rodziców (FAQ)
Czy z zapaleniem jamy ustnej u dziecka należy zgłosić się do lekarza?
W większości przypadków oznaki zapalenia jamy ustnej u dziecka stanowią wskazanie do skonsultowania się z lekarzem. Pilna wizyta może być potrzebna w szczególności, gdy zmianom w obrębie śluzówki towarzyszy gorączka, a także kiedy dolegliwości występują u niemowlęcia lub małego dziecka. Jeśli maluch nie chce spożywać normalnej ilości pokarmu i obserwujesz oznaki odwodnienia organizmu, zabierz go od razu do szpitala. W przypadkach, gdy objawy zapalenia jamy ustnej nie są nasilone i wiążą się tylko z lekkim dyskomfortem, zgłoś się z dzieckiem do lekarza, jeśli zmiany nie ustąpią w ciągu kilku dni.
Czy zapalenie jamy ustnej jest zaraźliwe?
Zależy to od przyczyny zapalenia jamy ustnej. Zaburzenia czasami wywołane są przez bakterie, wirusy lub grzyby, które mogą być przenoszone na inne osoby np. przez bliski kontakt z zakażoną osobą, używanie tych samych sztućców, ręczników czy naczyń, a także przez pocałunki. Nie zawsze jednak narażenie na dany czynnik zakaźny występujący u dziecka wywoła zapalenie u osoby dorosłej, która ma w pełni dojrzały, silniejszy układ odpornościowy. Niektóre rodzaje stanów zapalnych, np. wywołane przez uszkodzenia mechaniczne, nie są w ogóle zaraźliwe. Skonsultuj się z lekarzem, jeśli masz wątpliwości odnośnie ryzyka zakażenia się od dziecka w danym przypadku i sposobów na zapobieganie rozsiewaniu drobnoustrojów wywołujących zapalenie jamy ustnej.
Czy przy zapaleniu jamy ustnej u dziecka stosuje się antybiotyki?
W większości przypadków występowania stanów zapalnych jamy ustnej antybiotykoterapia nie jest wskazana. Środki tego typu działają tylko na bakterie, dlatego nie stosuje się ich, gdy zapalenie wywołane jest przez inne czynniki (np. wirusy lub urazy mechaniczne).
Czy zapalenie jamy ustnej u dziecka może być groźne?
Zapalenie jamy ustnej może mieć groźne dla zdrowia skutki, najczęściej związane z wymagającym hospitalizacji odwodnieniem, wynikającym z odmawiania spożywania płynów przez dziecko odczuwające ból. Najbardziej są na nie narażone niemowlęta i małe dzieci. Inne powikłania zapalenia jamy ustnej są rzadkie.
Zapalenie jamy ustnej u dziecka - podsumowanie
Zapalenie jamy ustnej u dziecka często powoduje bardzo nieprzyjemne dolegliwości, utrudniające codzienne funkcjonowanie - włączając to trudności w spożywaniu pokarmów i płynów. W leczeniu duże znaczenie ma więc stosowanie środków łagodzących objawy. Czasami możliwe jest również wykorzystanie preparatów ukierunkowanych na eliminowanie ich przyczyny. Jeśli w obrębie jamy ustnej u dziecka występuje stan zapalny, warto zgłosić się do lekarza w celu dobrania odpowiedniego do wieku sposobu łagodzenia dolegliwości i zwalczania zmian.
Źródła:
- Dąbrowska B., Dąbrowska Z., Tokajuk J. i wsp. (2016) Stomatitis - przyczyny, objawy i leczenie, Magazyn Stomatologiczny, 3/2016, dostęp: https://forumpediatrow.pl/files/article/3088.pdf.
- Wypych A., Gadomski A., Matysiak M. (2007) Zapalenia jamy ustnej u dzieci, z uwzględnieniem pacjentów w trakcie terapii przeciwnowotworowej, Borgis - Nowa Medycyna, 1/2007: 13-17, dostęp: https://www.czytelniamedyczna.pl/1118,zapalenia-jamy-ustnej-u-dzieci-z-uwzglednieniem-pacjentow-w-trakcie-terapii-prze.html.
- Hennessy B. J., Murchison D. F. (2025) Stomatitis, MSD Manual Professional Version, dostęp: https://www.msdmanuals.com/professional/dental-disorders/symptoms-of-dental-and-oral-disorders/stomatitis#Etiology_v1145750.
- Plewa M. C., Chatterjee K. (2023) Recurrent Aphthous Stomatitis, National Library of Medicine, StatPearls, dostęp: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK431059/.
- Hennessy B. J., Murchison D. F. (2024) Recurrent Aphthous Stomatitis, MSD Manual Professional Version, dostęp: https://www.msdmanuals.com/professional/dental-disorders/symptoms-of-dental-and-oral-disorders/recurrent-aphthous-stomatitis.
- Hennessy B. J. (2025) Mouth Sores and Inflammation, Merck Manual Consumer Version, dostęp: https://www.merckmanuals.com/home/mouth-and-dental-disorders/symptoms-of-oral-and-dental-disorders/mouth-sores-and-inflammation?query=stomatitis.