Kaszel jest dolegliwością, która wielokrotnie pojawi się u większości dzieci na przestrzeni pierwszych lat życia. Warto więc, by każdy rodzic znał sposoby radzenia sobie z tym objawem. Zalecane metody postępowania w przypadku kaszlu są różne w zależności od jego przyczyny, a także wieku dziecka. Z tego artykułu dowiesz się więcej o tym, jakie są skuteczne domowe sposoby łagodzenia tej dolegliwości i kiedy z kaszlącym maluchem trzeba zgłosić się do lekarza.
Co znajdziesz w tym artykule:
- 1.Kaszel u dziecka - co musisz wiedzieć?
- 2.Ostry i przewlekły kaszel u dziecka
- 3.Infekcje - główna przyczyna ostrego kaszlu u dziecka
- 4.Inne przyczyny ostrego kaszlu u dziecka
- 5.Jakie mogą być przyczyny przewlekłego kaszlu u dziecka?
- 6.Czy trzeba zgłosić się do lekarza z dzieckiem, które kaszle?
- 7.Co stosować na kaszel u dziecka?
- 8.Domowe sposoby na kaszel u dziecka
- 9.Zadbaj o odporność dziecka i zapobiegaj kaszlowi oraz innym objawom infekcji!
- 10.Kaszel u dziecka - częste pytania rodziców (FAQ)
Kaszel u dziecka - co musisz wiedzieć?
● Najczęstszą przyczyną kaszlu u dzieci są infekcje dróg oddechowych.
● Domowym sposobem na kaszel o udokumentowanej skuteczności jest podawanie miodu, np. w postaci naparu. Trzeba jednak pamiętać, by tej metody nie nie wykorzystywać u niemowląt.
● Nawilżanie powietrza oraz dbanie o nawodnienie organizmu dziecka ma duże znaczenie dla łagodzenia kaszlu i ułatwienia odkrztuszania wydzieliny.
● Stosowanie leków na kaszel u dzieci przed 4. rokiem życia powinno zawsze być skonsultowane z lekarzem przed ich podaniem.
Ostry i przewlekły kaszel u dziecka
Przyczyna dolegliwości ma istotne znaczenie dla sposobu leczenia. W jej rozpoznaniu ważny jest podział kaszlu na ostry i przewlekły. Kaszel u dziecka określa się jako ostry, jeśli utrzymuje się on przez okres nieprzekraczający 3 tygodni. Natomiast jeśli objaw pojawia się na przestrzeni dłuższego czasu, mówimy o kaszlu przewlekłym.
Infekcje - główna przyczyna ostrego kaszlu u dziecka
Główną przyczyną ostrego kaszlu u dziecka są wirusowe i bakteryjne infekcje górnych dróg oddechowych, w tym m.in.:
● Przeziębienie,
● Grypa,
● COVID-19,
● Zapalenie oskrzeli (choroba typowo występuje u dzieci w wieku poniżej 2 lat),
● Krztusiec (infekcja powoduje napady silnego, duszącego kaszlu, często zakończone wymiotami lub charakterystycznym pianiem),
● Krup (głównie u niemowląt i małych dzieci, charakterystycznym objawem jest tzw. szczekający kaszel).
Inne przyczyny ostrego kaszlu u dziecka
Ostry kaszel u dziecka czasami wynika z przyczyn niezwiązanych z infekcjami, takich jak:
● Aspiracja ciała obcego. Wiąże się ona zazwyczaj z nagle pojawiającymi się objawami kaszlowymi i trudnościami w oddychaniu przy braku gorączki.
● Zanieczyszczenia powietrza, np. dymem papierosowym, smogiem, a także narażenie na środki chemiczne o silnym zapachu, np. perfumy, dezodoranty w sprayach, odświeżacze powietrza.
Jakie mogą być przyczyny przewlekłego kaszlu u dziecka?
Przewlekły kaszel u dziecka może być spowodowany m.in. przez:
● Astmę. Typowo występują również duszności i świszczący oddech. Choroba zwykle ma charakter napadowy.
● Refluks żołądkowo-przełykowy. U niemowląt objawia się on przede wszystkim nasilonym ulewaniem. U starszego dziecka mogą występować symptomy w postaci nudności, pieczenia za mostkiem oraz duszącego kaszlu.
● Nadreaktywność oskrzeli, która może stanowić powikłanie wcześniejszej infekcji.
● Przewlekłe narażenie na zanieczyszczenia powietrza, np. dym papierosowy.
● Alergie pokarmowe, przede wszystkim alergia na białka mleka krowiego u niemowląt.
● Alergiczny nieżyt nosa. W tym przypadku u dziecka zwykle występują również inne objawy, m.in. bóle głowy, zaczerwienienie oczu.
Czy trzeba zgłosić się do lekarza z dzieckiem, które kaszle?
Potrzeba zgłoszenia się z dzieckiem do lekarza zależy od konkretnego przypadku:
● Jeśli kaszel występuje u niemowlaka, zgłoś się do lekarza, ponieważ będące jego przyczyną infekcje mogą mieć cięższy przebieg niż w przypadku starszych dzieci.
● Skonsultuj się z lekarzem również w sytuacji, gdy dziecko ma wysoką gorączkę - niezależnie od jego wieku.
● Udaj się z dzieckiem do lekarza, jeśli kaszel utrzymuje się powyżej tygodnia albo jest duszący, bardzo męczący.
● Zgłoś się do lekarza, jeśli chcesz zastosować u dziecka leki łagodzące kaszel i potrzebujesz porady odnośnie odpowiednich środków i ich dawkowania.
● Pilnego uzyskania pomocy medycznej mogą potrzebować dzieci, u których występują następujące objawy: trudności w oddychaniu, zasinienie skóry, kaszel z krwią, a także mniejsza ilość mokrych pieluch, suche błony śluzowe, zapadnięte ciemiączko, płacz bez łez - czyli oznaki odwodnienia u niemowląt i małych dzieci.
Co stosować na kaszel u dziecka?
Leki na kaszel u dziecka zaleca się stosować po konsultacji z lekarzem. Jest to szczególnie istotne w przypadku niemowląt i małych dzieci - nigdy nie należy podawać im środków farmakologicznych łagodzących ten objaw na własną rękę. Warto wiedzieć, że:
● Duże znaczenie w redukowaniu dolegliwości może mieć poprawna diagnostyka i określenie, czy sytuacja wymaga zastosowania leczenia przyczynowego, np. podawania antybiotyków przy infekcji bakteryjnej lub eliminacji określonego produktu z diety w przypadku kaszlu wywołanego przez alergię.
● Na mokry kaszel stosuje się przede wszystkim leki wykrztuśne, zwykle w postaci syropów. Mają one za zadanie rozrzedzanie wydzieliny w drogach oddechowych i ułatwienie jej odkrztuszania. Do takich środków należą np. ambroksol i bromheksyna. Czasami proponuje się syropy na bazie składników ziołowych, np. syrop z tymianku. Przy podawaniu środków o działaniu wykrztuśnym konieczne jest zadbanie o nawodnienie organizmu dziecka. W innym przypadku preparat może szkodzić zamiast pomagać.
● W celu łagodzenia suchego kaszlu u dziecka pomocne może być stosowanie środków hamujących odruch kaszlowy, np. butamiratu lub dekstrometorfanu. Podawać można również syropy o działaniu polegającym na tworzeniu warstwy ochronnej na błonach śluzowych gardła - powoduje to ograniczenie odruchu kaszlu. Takim preparatem jest np. syrop prawoślazowy.
WAŻNA INFORMACJA: Przed podaniem jakiegokolwiek leku na kaszel trzeba upewnić się, że preparat można stosować u dziecka w określonym wieku.
Domowe sposoby na kaszel u dziecka
W przypadku infekcji o łagodnym przebiegu, np. przeziębienia, podstawowymi sposobami postępowania mogą być domowe metody na kaszel, takie jak:
● Dbanie o nawodnienie organizmu dziecka. Wysuszenie błon śluzowych i zagęszczenie śluzu produkowanego przez organizm w związku z niedoborem płynów mogą utrudniać odkrztuszanie wydzieliny i powodować, że kaszel jest bardziej męczący.
● Nawilżanie powietrza przy użyciu specjalnych urządzeń. Pomaga to zapobiegać wysuszaniu śluzówki i podrażnieniu dróg oddechowych, a ponadto ułatwia odkrztuszanie wydzieliny.
● Inhalacje, np. z wykorzystaniem soli fizjologicznej. To kolejny ze sposobów, który ma za zadanie ułatwić odkrztuszanie wydzieliny. Sprawdzi się przede wszystkim w przypadku występowania kaszlu mokrego.
● Nawilżanie jamy nosowej kroplami lub aerozolami (np. z wodą morską) i odciąganie kataru przy użyciu aspiratora. Jest to metoda pomagająca łagodzić dolegliwość u niemowląt i małych dzieci, które nie potrafią samodzielnie wydmuchać nosa (nadmiar wydzieliny spływającej po ścianie gardła może wywoływać kaszel).
Zadbaj o odporność dziecka i zapobiegaj kaszlowi oraz innym objawom infekcji!
Infekcjom, które stanowią główną przyczynę kaszlu u dzieci, można starać się zapobiegać poprzez wspomaganie odporności malucha:
● Zadbaj o zbilansowaną i różnorodną dietę dziecka: bogatą w warzywa i owoce, produkty białkowe, takie jak chude mięso, ryby, jaja, nasiona roślin strączkowych, a także produkty węglowodanowe (produkty zbożowe, ziemniaki). Uzupełniaj ją w tłuszcze (przede wszystkim oleje roślinne i orzechy). Dzięki zróżnicowanym posiłkom można pokryć zapotrzebowanie na wiele składników pokarmowych ważnych dla funkcjonowania układu odpornościowego, m.in. kwasy omega-3, żelazo, cynk, witaminę C, A, E, a także witaminę B6 i B12. Pamiętaj o wybieraniu produktów o konsystencji bezpiecznej dla dziecka na danym etapie życia.
● Stwarzaj maluchowi warunki do regularnego podejmowania wysiłku fizycznego, szczególnie na świeżym powietrzu.
● Pamiętaj, że brak dostatecznej ilości snu osłabia układ odpornościowy i przyczynia się do częstszego występowania infekcji.
● Zgłaszaj się z dzieckiem na obowiązkowe i zalecane szczepienia, zgodnie z aktualnym Kalendarzem Szczepień Ochronnych.
● Przypominaj dziecku o częstym myciu rąk ciepłą wodą z mydłem, a także unikaniu kontaktu z osobami, które kaszlą czy mają katar.
Kaszel u dziecka - częste pytania rodziców (FAQ)
Czym może być spowodowany nawracający kaszel u dziecka?
Nawracający kaszel u dziecka stanowi częste powikłanie po przebytej infekcji dróg oddechowych. Może również być wywołany m.in. przez astmę, alergię, refluks żołądkowo-przełykowy, a także przez narażenie na dym tytoniowy lub inne zanieczyszczenia powietrza. W przypadku, gdy kaszel u dziecka pojawia się przez okres przekraczający 7 dni, warto skonsultować się z lekarzem.
Jakie mogą być przyczyny kaszlu u dziecka bez innych objawów?
Kaszel u dziecka bez gorączki i innych objawów często spowodowany przez czynniki środowiskowe, np. smog, dym, suche powietrze. Do potencjalnych przyczyn w tym przypadku zalicza się również alergie wziewne, astmę oraz aspirację ciała obcego. Natomiast jeśli kaszel utrzymuje się po ustąpieniu innych objawów zakażenia dróg oddechowych, może wynikać z poinfekcyjnej nadreaktywności oskrzeli.
Czym może być spowodowany szczekający kaszel u dziecka?
Tzw. kaszel szczekający typowo jest objawem podgłośniowego zapalenia krtani (inaczej nazywanego krupem), czyli choroby wirusowej wieku dziecięcego, występującej głównie wśród maluchów w wieku do 5 lat.
Kaszel u dziecka: podsumowanie
Kaszel u dziecka najczęściej pojawia się na skutek infekcji dróg oddechowych. Domowe sposoby, np. podawanie dziecku miodu, nawilżanie powietrza i dbanie o nawodnienie organizmu, pomagają radzić sobie z tą dolegliwością. W przypadkach, gdy kaszel jest bardzo uciążliwy, czasami istnieje potrzeba zastosowania środków farmakologicznych. Trzeba pamiętać, że niemowlętom i małym dzieciom nie należy ich podawać bez wcześniejszej konsultacji z lekarzem.
Źródła:
- Consolini D. M. (2025) Cough in Children, Merck Manual Consumer Version, dostęp: https://www.merckmanuals.com/home/children-s-health-issues/symptoms-in-infants-and-children/cough-in-children.
- American Academy of Pediatrics (2022) Coughs and Colds: Medicines or Home Remedies?, dostęp: https://www.healthychildren.org/English/health-issues/conditions/chest-lungs/Pages/Coughs-and-Colds-Medicines-or-Home-Remedies.aspx.
- American Academy of Pediatrics (2024) Cough & Cold Survival Kit: Symptom Relief Essentials for Families, dostęp: https://www.healthychildren.org/English/health-issues/conditions/chest-lungs/Pages/cough-and-cold-survival-kit-top-symptom-relief-essentials-for-families.aspx.
- National Health Service (2023) Cough, dostęp: https://www.nhs.uk/symptoms/cough/.
- McCarthy C. (2024) Boosting your child’s immune system, Harvard Health Publishing, dostęp: https://www.health.harvard.edu/blog/boosting-your-childs-immune-system-202110122614.
- Worrall G. (2011) Acute cough in children, Canadian Family Physician, 57(3): 315-318, dostęp: https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC3056681/.