Leczenie zębów w ciąży – czy kobietom w ciąży można podać znieczulenie?

Ciąża to dla wielu kobiet piękny czas, lecz jednocześnie także bardzo wymagający. Organizm musi włożyć ogromną pracę w to, by utrzymać w zdrowiu i dobrej formie nie tylko przyszłą mamę, lecz także umożliwić prawidłowy rozwój płodu. Duża rolę w generalnej kondycji owego organizmu odgrywa stan jamy ustnej. Co zatem zrobić, gdy pojawia się ból zęba w ciąży? Czy leczenie jest wtedy możliwe, w tym także znieczulenie u dentysty? Sprawdź i świadomie zadbaj o zdrowie oraz wygląd swojego uśmiechu!

Spis treści:

• Najczęstsze problemy stomatologiczne u ciężarnych
• Ból zęba w ciąży – co robić?
• Leczenie zębów w ciąży – czy jest bezpieczne?
• Czy można stosować znieczulenie zębów w ciąży?
• Ciąża a inne zabiegi stomatologiczne – co warto wiedzieć?
• Jak dbać o zęby w ciąży – prewencja

Najczęstsze problemy stomatologiczne u ciężarnych

Problemy z zębami w ciąży wcale nie są rzadkością. Zmiany, które zachodzą wtedy w organizmie, mają bowiem spory wpływ na zdrowie jamy ustnej. Co więcej, nie tylko przyszłej mamy – profilaktyka próchnicy w ciąży okazuje się być profilaktyką tego problemu także u przyszłego dziecka. Wykazano bowiem, że jeśli u mamy znajdują się liczne ogniska wspomnianej próchnicy, wzrasta ryzyko jej wystąpienia we wczesnych latach życia potomstwa.[1] Co więcej, każda infekcja pojawiająca się u kobiety – także ta w jamie ustnej – wiąże się z pewnym ryzykiem przedostania się patogenów do krwioobiegu płodu, co może mieć bardzo poważne konsekwencje, w tym nawet spowodować przedwczesny poród.[2]

Jeśli zaś chodzi o wspomniane zmiany, jakie zachodzą w organizmie przyszłej mamy, dotyczą one m.in. układów: hormonalnego, rozrodczego, oddechowego czy immunologicznego. W odniesieniu do tego pierwszego, warto podkreślić istotność przemian chociażby w zakresie poziomu estrogenów. Pod ich wpływem dochodzi do transformacji np. w obrębie dziąseł – ulegają przekrwieniu i przerośnięciu, co może prowadzić m.in. do krwawień.[2]

Ważne są także takie hormony, jak np. hCG (gonadotropina kosmówkowa) czy HPL (laktogen łożyskowy). Pod ich wpływem inaczej zaczyna pracować metabolizm niekorzystnych bakterii w jamie ustnej, co silnie nadwyręża układ immunologiczny (który w ciąży i tak pracuje nieco inaczej – wynika to m.in. z zahamowania reakcji odpornościowej, jaka mogłaby być skierowana przeciwko płodowi). [2,3] Skutkiem tego mogą być stany zapalne tkanki przyzębia. Należy też wiedzieć, że w ciąży zmienia się skład śliny, ponieważ wzrasta poziom wydzielania tej o kwaśniejszym odczynie, co także jest niekorzystne dla zębów.[2]

Co więcej, warto pamiętać o różnego rodzaju problemach z układem pokarmowym, które nieraz pojawiają się u ciężarnych. Są to np. częste wymioty lub refluks żołądkowo-przełykowy. W ich wyniku dochodzi do przedostawania się kwasu żołądkowego do jamy ustnej, co silnie odbija się na stanie jej zdrowia.[2] Skutkiem wszystkich wymienionych tu procesów mogą być:

• próchnica zębów;
• choroby przyzębia, w tym np. zapalenie dziąseł (dotyczy nawet około 40% ciężarnych);[2]
• kwasowa erozja szkliwa.

Są to schorzenia, do których należy podejść bardzo poważnie. Stąd też poleca się odbyć wizytę u dentysty w ciąży co najmniej trzy razy – przejść przynajmniej jedną kontrolę na trymestr. Dzięki temu specjalista będzie miał szansę szybko wyłapać ewentualne nieprawidłowości i równie szybko zadziałać, np. usuwając nagromadzoną płytkę nazębną. [2]

Ból zęba w ciąży – co robić?

Najlepszą reakcją na ból zęba w ciąży jest pilna konsultacja ze stomatologiem – nie ma na co czekać. Szybsza reakcja to zwykle łagodniejsze leczenie i mniejsze ryzyko powikłań.

Co przy tym istotne, w celu łagodzenia bólu zębów w ciąży, wiele osób chce sięgać po leki przeciwbólowe. W tym kontekście należy jednak uważać, ponieważ nie wszystkie powinny być stosowane w ciąży. Przykładowo aspiryny nie można podawać w czasie całego jej trwania. Jeśli zaś chodzi o paracetamol, niektórzy eksperci zalecają jego unikanie w I trymestrze, a ibuprofenu – w I oraz III.[4]

Co ważne, ból zęba w ciąży nie jest jedynym niepokojącym objawem. Jeśli chodzi o choroby dziąseł, warto uważać także na następujące symptomy:

• zmianę zabarwienia dziąseł (stają się ciemnoczerwone);
• zmiany konsystencji oraz kształtu dziąseł (zwłaszcza przerost tkanki);
• występujące krwawienia, np. podczas szczotkowania zębów czy nawet dotyku. [2,3]

Leczenie zębów w ciąży – czy jest bezpieczne?

Tak, w ciąży można – a nawet trzeba – leczyć zęby! Możliwe jest w tym celu zastosowanie niemalże wszystkich dostępnych metod. Owszem, są kwestie, na które stomatolog podczas pracy z ciężarną musi zwrócić szczególną uwagę, ale nie są to zwykle aspekty, mogące w jakikolwiek sposób ograniczać możliwości terapeutyczne.

O czym mowa? M.in. o zapewnieniu kobiecie miejsca do przyjęcia odpowiedniej pozycji. Nie powinna być to pozycja leżąca, ponieważ wtedy dochodzi do ucisku żyły głównej dolnej, a to może prowadzić np. do omdlenia. Warto też pamiętać, że w tym czasie przyszła mama może być szczególnie wyczulona na zapachy, a te mogą prowadzić do mdłości czy nawet wymiotów. Należy więc zadbać o jak najbardziej neutralne środowisko i unikanie stosowania substancji o intensywnym aromacie czy smaku (na tyle, na ile jest to możliwe). Przed rozpoczęciem wizyty u dentysty, ciężarna powinna pamiętać też o spożyciu niewielkiego posiłku oraz napoju – zmniejszy to ryzyko np. hipoglikemii. Należy wziąć pod uwagę również fakt, że w ciąży kobiety mają częstszą konieczność korzystania z toalety, stąd też bardzo długie zabiegi mogą wymagać przerwy.

Co szczególnie istotne, najlepszym czasem na wykonanie ewentualnych zabiegów stomatologicznych jest II trymestr. Jeśli jest taka możliwość, lepiej unikać ich w I oraz III trymestrze. Nie dotyczy to, rzecz jasna, sytuacji wymagających natychmiastowego działania, jak np. ostre stany zapalne.[1]

• Wyrywanie zęba w ciąży – jeśli jest taka konieczność, trzeba działać! Najlepiej, aby miało to miejsce w II trymestrze. W przypadkach niecierpiących zwłoki, należy wykonać ekstrakcję natychmiastowo.
• Leczenie kanałowe zęba w ciąży – nie powinno się wykonywać go w I trymestrze ciąży, chyba że jest to przypadek, który nie może czekać.
• Antybiotykoterapia – pod tym względem lekarz stomatolog musi koniecznie wziąć pod uwagę ciążę i wybrać taki antybiotyk, który będzie uznany za bezpieczny dla ciężarnych. W tym celu należy bazować przede wszystkim na klasyfikacji bezpieczeństwa stworzonej przez FDA (amerykańską Agencję Żywności i Leków). Określa ona kategorie: A, B, C, D oraz X. Jako najbezpieczniejsze – niewykazujące zagrożenia dla płodu – uznaje się leki z kategorii A, zaś farmaceutyki z kategorii X nie mogą być stosowane w ciąży w ogóle. [1,3]

Czy można stosować znieczulenie dentystyczne w ciąży?

Tak, znieczulenie dentystyczne w ciąży jest jak najbardziej możliwe. Jest to znieczulenie miejscowe, podawane w formie zastrzyku. Warto jednak zaznaczyć, że środki stosowane u ciężarnych nie powinny zawierać substancji obkurczających naczynia.

Co więcej, u ciężarnych możliwe jest nawet zastosowanie sedacji podtlenkiem azotu, czyli podanie specjalnej mieszanki przy użyciu odpowiedniej maseczki twarzowej. W skrócie: jest to znieczulenie specjalnym gazem, który się wdycha. Jego zadaniem jest nie tylko wspomaganie działania preparatów znieczulających, lecz także łagodzenie ewentualnych obaw i napięcia związanych z zabiegami stomatologicznymi. Co jednak istotne – ciężarne mogą korzystać z tej metody tylko w III trymestrze, stężenie środka powinno być niższe nawet o około 50 proc., a łączny czas jego stosowania nie powinien przekroczyć 30 minut. [1,4]

Ciąża a inne zabiegi stomatologiczne – co warto wiedzieć?

• Wybielanie zębów w ciąży

Jeśli chodzi o profesjonalne wybielanie zębów w gabinecie stomatologicznym, które polega na nałożeniu odpowiedniego preparatu, a następnie naświetlaniu zębów specjalną lampą – na czas ciąży należy z niego zrezygnować. Podane substancje przenikają bowiem do krwi matki, co może odbić się na płodzie.

• RTG zęba w ciąży

Tak, jest możliwe. Zawsze należy rozważyć jego zasadność, a także zastosować najmniejszy możliwy stopień ekspozycji na promieniowanie. Nowoczesne sprzęty są do tego jak najbardziej przystosowane, a przy przestrzeganiu określonych zasad, cały proces uznaje się za bezpieczny – dawki poniżej 0,05-0,1 Gy nie wywołują negatywnych skutków dla płodu. Wyjaśniając: jednorazowe promieniowanie, które emitowane jest podczas zdjęcia wewnątrzustnego, wynosi około 1-2 mGy. Tzw. status zębowy wymaga wykonania 18 zdjęć. Całość nie przekracza więc wspomnianej bezpiecznej dawki, ponieważ 1 mGy to 0,001 Gy.[1]

Co ważne, przy wykonywaniu zdjęcia należy poinformować personel o ciąży i koniecznie pamiętać o osłonięciu brzucha oraz miednicy specjalnym fartuchem, który jest odporny na promieniowanie. Ochroni on określony obszar i tym samym dodatkowo zmniejszy ryzyko jakichkolwiek nieprawidłowości.

• Skaling i piaskowanie zębów w ciąży

Dokładne przeprowadzenie higienizacji poleca się przeprowadzić minimum 2 razy w czasie trwania ciąży. Czym są wymienione tu zabiegi? Piaskowanie usuwa z zębów głównie osad i różnego rodzaju przebarwienia. Skaling polega zaś na zniwelowaniu nagromadzonej płytki nazębnej, która w czasie ciąży powstaje bardzo szybko. Co ważne, usuwanie kamienia nazębnego w ciąży można wykonać częściej w ramach refundacji NFZ niż mogą robić to osoby niebędące w ciąży – raz na pół roku vs. raz na rok.

• Rozpoczęcie leczenia ortodontycznego

Założenie aparatu ortodontycznego już w czasie ciąży nie jest szczególnie polecane. Objawy towarzyszące temu okresowi (np. refluks, wymioty) przyczyniają się do osłabienia kondycji zębów. Negatywne skutki dotykają przede wszystkim najbardziej zewnętrznej tkanki, czyli szkliwa. W przypadku, gdy na zębach jest założony aparat, owo szkliwo może odbarwić się szczególnie nieestetycznie – widoczne mogą być białe ślady wokół zamków.

Jeśli jednak przyszła mama założyła aparat wcześniej – jeszcze przed zajściem w ciążę – bez problemu może kontynuować terapię. Ważna jest jednak jeszcze dokładniejsza troska o higienę, a w niektórych przypadkach – częstsze kontrole u specjalisty.

• Zabiegi protetyczne

Z nimi lepiej zaczekać do zakończenia ciąży. Związane jest to z rozpulchnieniem dziąseł i większym ryzkiem krwawienia.

Jak dbać o zęby w ciąży – prewencja

Każdy chyba zna powiedzenie: „Lepiej zapobiegać niż leczyć”. Jak najbardziej można to odnieść także do zdrowia zębów kobiet oczekujących dziecka. Stąd też poleca się prewencję, a zwłaszcza podjęcie odpowiednich kroków jeszcze przed ciążą. Jeżeli jest ona w planach, warto odbyć szczegółowe konsultacje z dentystą i – w razie konieczności – przeprowadzić niezbędne leczenie wcześniej. Tak, by w okres ciąże wejść bez żadnych stanów zapalnych, infekcji etc.

Jeśli zaś chodzi o czas samej ciąży, warto pamiętać o kilku ważnych kwestiach, które znacznie zmniejszą ryzyko wystąpienia problemów:

• odpowiednia dieta – w kontekście zdrowia zębów, szczególnie należy uważać na duże ilości węglowodanów, to właśnie one zwiększają ryzyko próchnicy;
• dokładne i częste myciu zębów;
• płukanie jamy ustnej specjalnymi płynami antyseptycznymi;
• używanie nici dentystycznej;
• stosowanie pasty do zębów, która skutecznie usuwa wspomnianą płytkę nazębną;
• czyszczenie powierzchni języka – w nalocie, który się znajduje się na języku, może być wiele szkodliwych patogenów, zwiększają one ryzyko infekcji, a także przyspieszają zbieranie się płytki nazębnej;
• w razie wymiotów, nie myj zębów od razu – można przepłukać usta czystą wodą i odczekać, najlepiej co najmniej pół godziny, kwas żołądkowy, które przedostaje się wtedy do jamy ustnej, podczas szczotkowania jeszcze silniej może uszkadzać szkliwo, prowadząc nawet do jego erozji. [1,2,3]

Źródła:

1. Pels, E., Kobylińska, A., Kukurba-Setkowicz, M., Szulik, A., Chałas, R., Profilaktyka stomatologiczna i postępowanie lecznicze u kobiet w ciąży. Stanowisko grupy roboczej ds. profilaktyki stomatologicznej u kobiet w ciąży Polskiego Oddziału Sojuszu dla Przyszłości Wolnej od Próchnicy, Nowa Stomatologia 2018; 23(4): 159-165
2. Błaszczak, B., Piotrowska, M., Brukwicka, I., Kopański, A., Rowiński, J., Strychar, J., Problemy zdrowotne jamy ustnej u kobiet w ciąży, Journal od Clinical Healthcare 1/2017: 15-19
3. Bugaj, J., Matyjasek, A., Borakowska-Siennicka, M., Ocena świadomości wśród lekarzy ginekologów i kobiet w ciąży dotycząca wpływu chorób przyzębia na przebieg ciąży, Nowa Stomatologia 3/2014, s. 119-123
4. Gaca, M., Jasińska, J., Znieczulenie kobiety ciężarnej do zabiegów nie położniczych, Anestezjologia i Ratownictwo 2018; 12: 304-317