Ból gardła w ciąży – jak sobie z nim radzić?

Ból gardła w ciąży – o czym może świadczyć?

Przyczyn wszelkich dolegliwości bólowych może być bardzo wiele. Warto przyglądać się im z dużą uważnością, ponieważ to właśnie znalezienie źródła problemu daje największe szanse na skuteczne leczenie. Jeśli chodzi o ból gardła w ciąży, w dużej części przypadków jest to objaw przeziębienia – co dokładnie warto o nim wiedzieć?

Infekcja górnych dróg oddechowych

Mowa przede wszystkim o infekcjach wirusowych, które potocznie nazywa się właśnie przeziębieniem. Jest to jeden z najczęstszych powodów, z jakimi do lekarzy pierwszego kontaktu zgłaszają się wszyscy pacjenci, a także najczęstsza przyczyna zwolnień z pracy czy szkoły. Co ciekawe, dorosłe osoby mierzą się z przeziębieniem średnio nawet 2-4 razy w ciągu roku. Zwykle są to łagodne stany, które trwają około 7-10 dni, przy czym najsilniejsze objawy obserwuje się zwykle w 3. dniu. Co istotne, przeziębienie ma charakter samoograniczający – jeśli w tym czasie odpowiednio zadba się o organizm, sam poradzi sobie z infekcją.

Biorąc pod uwagę powyższe informacje, a zwłaszcza częstotliwość występowania przeziębień, łatwo zauważyć, że w ciągu całych 9 miesięcy ciąży może być trudno uniknąć jakiegokolwiek epizodu infekcji górnych dróg oddechowych. Stąd też związany z nimi ból gardła nie jest rzadkością. Nieraz towarzyszą mu także: zatkany i cieknący nos, kaszel, katar, ogólne osłabienie, zaczerwienienie i pieczenie gardła, ból głowy, podwyższona temperatura ciała (nieprzekraczająca 38-38,5 °C). [1,8]

Co istotne, w przypadku infekcji górnych dróg oddechowych bardzo ważne jest różnicowanie pomiędzy tymi powstałymi na tle wirusowym, które zostały opisane wyżej, a infekcjami bakteryjnymi. Te drugie są poważniejsze i wymagają innego leczenia – przyczynowego (czyli antybiotykoterapii) vs. leczenie objawowe w przeziębieniu. W tym celu konieczne może być np. wykonanie wymazu z gardła, który pozwoli sprawdzić, czy faktycznie w śluzówce obecne są bakterie. Posiew pozwoli zaś doprecyzować, jakie dokładnie, co ułatwi dobór skutecznego antybiotyku. O tym jednak powinien decydować lekarz – stąd też w przypadku stanów ostrych, gdzie np. temperatura sięga powyżej 38-38,5 °C zawsze należy skonsultować się ze specjalistą.

Inne możliwe przyczyny bólu gardła w ciąży

Jeśli jednak przyszła mama ma wątpliwość, czy to właśnie z infekcją mierzy się jej organizm, warto rozpatrzyć także inne ewentualne przyczyny bólu gardła w ciąży. Wśród nich wymienia się:

• przesuszenie śluzówki gardła – np. w wyniku przebywania w pomieszczeniach o zbyt niskim poziomie wilgotności powietrza. Jako optymalny dla ludzkiego organizmu uznaje się poziom 45-65 proc. Niestety, w obecnych czasach zwykle przebywamy we wnętrzach klimatyzowanych lub ogrzewanych, a tego typu procesy mogą znacznie ową wilgotność obniżać;
• alergia – najczęściej problemy z gardłem pojawiają się przy alergiach wziewnych, np. uczuleniu na roztocza czy pyłki. Generalnie jednak ból gardła jest dość rzadkim symptomem tego typu dolegliwości, a jeśli już występuje – jest łagodny;[13]
• oddychanie zanieczyszczonym powietrzem – np. smogiem lub dymem papierosowym (które są bardzo niekorzystne dla ciąży także na wielu innych poziomach!);
• podrażnienia mechaniczne – np. podrapanie gardła podczas przełykania dużego kawałka twardego pożywienia;
• przeciążenie gardła – dotyczy to właściwie całego narządu głosu i często mierzą się z nim osoby, które zawodowo bazują właśnie na głosie, jak np. nauczyciele, konferansjerzy, aktorzy, wokaliści etc.;
• zbyt słabe nawadnianie – kobiety w ciąży powinny spożywać minimum 2,3 l płynów dziennie. Zbyt mała ich podaż może skutkować przesuszeniem śluzówki, co w konsekwencji może prowadzić do podrażnień i powodować związany z nimi ból gardła;
• refluks żołądkowo-przełykowy – niestety, jest to dość częsty problem w ciąży, zwłaszcza u pań, które już wcześniej się z nim mierzyły. Refluks żołądkowo-przełykowy wiąże się z cofaniem treści żołądka, która ma wysoki poziom kwasowości. Jeśli owa treść dociera aż do gardła, może je silnie podrażniać, m.in. powodując właśnie ból, a także pieczenie i zaczerwienienie tkanek.

Co stosować na ból gardła w ciąży?

Warto pamiętać, że nie wszystkie sposoby walki z bólem gardła, są możliwe do zastosowania w ciąży. Na uwadze trzeba mieć bowiem zarówno zdrowie kobiety, jak i rozwijającego się w niej dziecka. Co jednak ważne, jest ich i tak na tyle dużo, że każda przyszła mama powinna znaleźć sposób dla siebie – skuteczny, bezpieczny i dostosowany do jej preferencji.

Domowe sposoby na ból gardła w ciąży

Wśród domowych sposobów na ból gardła w ciąży, wymienia się m.in. zioła, miód czy różnego rodzaju płukanki. Zwykle większość ze stosowanych w tym zakresie specyfików znajduje się w domowej apteczce lub kuchni – są więc pod ręką i potrafią przynieść prawdziwą ulgę w bólu. Co zatem wybrać, a czego w ciąży należy unikać?

• Zioła na ból gardła w ciąży – warto pamiętać, że zioła – choć niepozorne – mogą mieć dużą moc. Co więcej, części z nich nie powinno się stosować w ciąży, m.in. lipy, szałwii, liści podbiału, anyżu, olejku eukaliptusowego czy tymianku. Wśród tych polecanych na ból gardła jest zaś np. porost islandzki, który wykazuje działanie przeciwzapalne, przewciwbakteryjne, przeciwwirusowe, przeciwgrzybicze, antyoksydacyjne etc. Pomocny może być również rumianek, który działa m.in. przeciwzapalnie, antyalergicznie, przeciwdrobnoustrojowo, a także wspiera regenerację podrażnionej śluzówki. Spokojnie można sięgnąć też po bez czarny, który wykazuje m.in. właściwości przeciwzapalne, przeciwdrobnoustrojowe, antyoksydacyjne i wspiera generalną odporność organizmu. Co ważne, zioła można stosować na różne sposoby. Do najprostszych należy popijanie ich w formie naparu, który można zrobić z gotowych do kupienia w aptekach lub sklepach zielarskich herbatek. Można też zrobić z nich inhalacje lub płukanki – wybór zależy od preferencji.[4,6,7,9,10,11]
• Płukanki na gardło – poza wspomnianymi ziołami, do stworzenia płukanek na ból gardła w ciąży można zastosować także roztwory z sody oczyszczonej lub soli kuchennej. Poleca się wykorzystać jedną łyżeczkę wybranego produktu na szklankę ciepłej wody. Po wymieszaniu, należy płukać gardło przez kilka minut, powtarzając cały proces 3-4 razy dziennie.
• Miód – wykazuje szereg prozdrowotnych właściwości. M.in. działa przeciwzapalnie, regenerująco, odżywczo, a także może łagodzić podrażnienia tkanek, które są związane z bólem gardła w ciąży. Świetnie sprawdzą się m.in. miody spadziowe, miód manuka czy gryczany (ten ostatni dodatkowo jest polecany osobom, które mają problem z anemią z niedoboru żelaza, a w ciąży ryzyko jej wystąpienia jest podwyższone). Miód można rozpuścić w ciepłej wodzie i popijać małymi łykami. Co ważne, nie może być to woda gorąca, ponieważ zniszczy cenne właściwości miodu. Warto też pamiętać, że są to cukry proste i lepiej przyjmować je w kontrolowanych ilościach.[5]
• Siemię lniane – znakomicie nawilży śluzówkę i ochroni przed dalszymi podrażnieniami. Wystarczy zalać gorącą wodą zmielone ziarna siemienia lnianego i odczekać do ostygnięcia. W tym czasie wytworzy się specyficzna zawiesina, którą należy wymieszać i drobnymi łykami popijać. Jej forma sprawia, że osiada na śluzówce gardła, tworząc dodatkową tarczę ochronną, a także nawilżając ją i ułatwiając regenerację.

Leki i inne środki apteczne

Jeśli chodzi o leki, warto w ich kontekście zachować jeszcze większą uważność. Część z nich może mieć bowiem działanie teratogenne, czyli bardzo szkodliwe dla płodu. Wśród bezpiecznych (lub względnie bezpiecznych) wymienia się:

• paracetamol – działa przeciwbólowo i przeciwgorączkowo;
• ibuprofen – ma działanie przeciwbólowe, przeciwzapalne oraz przeciwgorączkowe. Co ważne, nie można go stosować w I oraz III trymestrze ciąży;
• benzydaminę – wykazuje właściwości przeciwzapalne, przeciwobrzękowe, przeciwdrobnoustrojowe, a także miejscowo osłabia ból. Można ją znaleźć w niektórych preparatach na gardło, jak np. pastylki do ssania, spraye czy płyny do płukania gardła;[15]
• penicylinę – to jeden z antybiotyków, które uznawane są za bezpieczne w czasie ciąży. Co jednak istotne, należy pamiętać, że antybiotykoterapia jest odpowiedzią na infekcje bakteryjne. W przypadku przeziębienia, nie należy jej stosować – nie dość, że raczej nie przyniesie poprawy, to może dodatkowo zaszkodzić.[14]

Co istotne, jeśli chodzi o popularne środki apteczne, do takich niewątpliwie należy kwas acetylosalicylowy – szerzej znany jako aspiryna, w przypadku leczenia objawów przeziębienia w ciąży najlepiej zrezygnować z niego całkowicie. Warto też pamiętać, że nieraz stanowi on składnik złożonych preparatów na przeziębienie. Zawsze należy więc sprawdzić ulotkę, a jeśli cokolwiek budzi wątpliwości, dopytać farmaceutę lub lekarza.

Prewencja podrażnień gardła – jak zapobiegać bólowi?

Biorąc pod uwagę przyczyny bólu gardła w ciąży, łatwo wnioskować, które działania nie są pożądane. Ich wyeliminowanie (lub wprowadzenie w życie) może znacznie zmniejszyć ryzyko gardłowych problemów. Warto w tym kontekście pamiętać o:

• wypijaniu odpowiedniej ilości płynów – jak to zostało wspomniane, ciężarne powinny wypijać minimum 2,3 l płynów dziennie, z czego ponad połowę powinna stanowić woda;
• unikaniu kontaktu z dymem papierosowym lub innymi czynnikami drażniącymi;
• niewychodzeniu z domu w dni, kiedy poziom zanieczyszczenia powietrza jest wysoki (można to sprawdzić w specjalnych aplikacjach) – jeśli wyjście jest konieczne, należy pamiętać o maseczce ochronnej;
• trosce o odpowiednie nawilżenie powietrza – warto w tym celu zamontować specjalny czujnik i na bieżąco oceniać wilgotność powietrza. Jeśli jest za niska, pomocne mogą okazać się nawilżacze (zarówno te elektroniczne, jak i np. zawieszane na kaloryfer).

Jeśli zaś chodzi o prewencję infekcji, należy pamiętać przede wszystkim o unikaniu kontaktu z osobami wykazującymi symptomy przeziębieniowe. Najlepiej też w miejscach, które są dużymi skupiskami ludzi, jak np. autobusy, centra handlowe, pociągi, przychodnie, zakładać maseczkę ochronną. Konieczne jest też częste i dokładne mycie oraz dezynfekowanie dłoni – łatwo bowiem o dostanie się na nie patogenów, np. z klamek do drzwi czy poręczy schodów, a stamtąd już prosta droga do ust czy nosa.

Jak wzmocnić generalną odporność organizmu w ciąży?

W celu uniknięcia infekcji, w tym także tych związanych z bólem gardła w ciąży, warto holistycznie podejść do troski o odporność. Co ważne, jest to „zadanie” nie tylko na czas tych wyjątkowych 9 miesięcy, lecz na całe życie! Jak zatem można wesprzeć układ immunologiczny? Jedną z kluczowych kwestii w tym zakresie jest odpowiedni sposób żywienia.

• Bogactwo witamin – dla odporności niezwykle ważne są m.in. witaminy A, C oraz E, które są naturalnymi antyoksydantami. Tę pierwszą można znaleźć np. w dyni, batatach czy marchwi (pod postacią beta-karotenu). Za dobre źródła witaminy C uznaje się m.in. czerwoną paprykę, aronię, czarną porzeczkę, natkę pietruszki czy cytrusy. Jeśli zaś chodzi o witaminę E, tę dostarczą przede wszystkim tłuszcze roślinne, jak np. olej słonecznikowy czy oliwa z oliwek, a także orzechy oraz awokado.[3]
• Cynk – on także silnie oddziałuje na prawidłową pracę układu immunologicznego. Można go znaleźć np. w wątróbce, kaszy gryczanej, pestkach dyni czy jajkach. Ich dołączenie do diety jest o tyle istotne, że w czasie ciąży zapotrzebowanie na ten składnik znacznie wzrasta (tak jak w okresie laktacji).[3]
• Suplementacja witaminy D – niestety, zapewnienie odpowiedniego poziomu witaminy D poprzez dietę jest w zasadzie niemożliwe. Z pożywienia można bowiem dostarczyć około 10-20 proc. całościowego zapotrzebowania na ten składnik. 80-90 proc. jest zaś produkowane w wyniku syntezy skórnej, do której dochodzi w momencie bezpośredniej ekspozycji skóry na słońce. Jako że w naszej szerokości geograficznej słońca nie ma zbyt wiele, a jeśli jest, często chowamy się w budynkach lub stosujemy kremy z filtrem, owa synteza jest ograniczona. Stąd też niektóre dane wskazują, że nawet około 90 proc. społeczeństwa może mieć w tym zakresie niedobory! Wskazana może okazać się zatem suplementacja witaminy D. Najlepiej jeśli będzie prowadzona pod kontrolą poziomu 25(OH)D w surowicy (można to sprawdzić podczas standardowego badania krwi). Tego typu pomiar pokaże, czy suplementacja jest niezbędna, a jeśli tak – na jakim poziomie. Jeżeli jednak nie jest możliwe zbadanie stężenia witaminy D, zalecane jest suplementowanie jej przez cały czas trwania ciąży, a także w okresie laktacji, w dawce 2000 IU/dobę.[2]

Źródła:

1. Bociek, A., Suplementy i substancje pochodzenia naturalnego wspomagające zapobieganie i leczenie infekcji górnych dróg oddechowych, [w:] K. Pujer (red.) (2019) Problemy nauk medycznych i nauk o zdrowiu, TOM 10, Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Exante
2. Rusińska, A. i in., Zasady suplementacji i leczenia witaminą D – nowelizacja 2018 r., Postępy Neonatologii 2018;24(1)
3. Jarosz, M., Rychlik, E., Stoś, K., Charzewska, J. (red.) (2020) Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie, Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny [dostęp: 08.01.2023]
4. Viapiana, A., Wesołowski, M., Lipa – bogate źródło związków fenolowych o właściwościach prozdrowotnych, Farm Pol, 2018, 74(7): 433-436
5. Tichonow A. I. (red.) (2017). Miód naturalny w medycynie i farmacji (Pochodzenie, właściwości, zastosowanie, preparaty lecznicze), Monografia pod redakcją akademika Ukraińskiej Akademii Nauk A. I. Tichonowa, Redaktor wydania polskiego: Prof. dr hab. n. farm. Bogdan Kędzia, Stróże: Sądecki Bartnik
6. Nowak, G., Nawrot, J., Surowce roślinne i związki naturalne stosowane w chorobach układu oddechowego, Herba Polonica 2009, 55, 4
7. Studzińska-Sroka, E., Bylka, W., Porost islandzki – związki czynne, aktywność biologiczna, Farmaceutyczny Przegląd Naukowy 2010, 7, 23-27
8. Mik, E., Stopiński, M.,  & Mrozińska, M. (2004), Przeziębienie, Przewodnik Lekarza/Guide for GPs, 6(9), 20-27
9. Zielińska-Pisklak, M., Szeleszczuk, Ł., Rumianek lekarski – dlaczego warto mieć go w domowej apteczce, „lekwpolsce.pl”, 19.08.2013 [dostęp: 08.01.2022]
10. Zielińska-Pisklak, M., Szeleszczuk, Ł.,Bez czarny (Sambucus nigra) domowy sposób nie tylko na grypę i przeziębienie, ,,lekwpolsce.pl”, 21.05.2013  [dostęp: 08.01.2022]
11. Zdrojewicz, Z., Minczakowska, K., Klepacki K., Rola aromaterapii w medycynie, Family Medicine & Primary Care Review 2014; 16, 4: 387–391
12. Pirożyński, M., Zakażenia układu oddechowego u ciężarnych, Postępy Nauk Medycznych 5/2010, s. 417-421
13. Lipiec, A., Rapiejko, P., Alergia czy przeziębienie – temat wciąż aktualny, Alergoprofil 2021, Vol. 17, Nr 3, 27-33
14. Szałek, E., Grześkowiak, E., Bezpieczeństwo farmakoterapii w okresie ciąży, Farmacja Współczesna 2008; 1: 109-115
15. Dominiak, K., Bartkiewicz, J., Dettlaff, K., Benzydamina – korzyści i zagrożenia, Farmacja Polska, 2021, 77(1): 25–3